این کرم از خانواده اکسیوریده (Oxyuridae) است که با نام های دیگر مانند اکسیور، کرم سنجاقی، کرم نخی، کرم نشیمن گاهی و کرمک شناخته می شود.این کرم در هر سنی میتواند دیده شود اما به دلیل رفتارها ، ارتباطات و چرخه زندگی، در سنین پیش دبستانی و دبستان شایع تر است.تنها میزبان این کرم انسان است و شایع ترین عفونت انگلی انسان به نام انتروبیازیس (Enterobiasis) را ایجاد میکند.تعداد مبتلایان به این انگل در جهان 43 میلیون نفر تخمین زده شده که در زنان شایع تر از مردان است.
این کرم در سکوم( بخش آغازین روده بزرگ)، آپاندیس و بیشتر در قسمت های تحتانی روده باریک زندگی می کند.کرم های نابالغ را گاهی اوقات می توان در رکتوم(قسمت انتهایی روده بزرگ) و بخش های تحتانی کولون یافت.کرم نر پس از جفت گیری از بین می رود و کرم ماده برای تخم ریزی به سمت مقعد حرکت می کند و اغلب شب ها خارج شده ودر ناحیه جلدی نشیمن گاهی تخم ریزی می کند.در رحم کرم ماده حدود 12هزار تخم وجود دارد و پس از تخم ریزی این کرم از بین می رود.تخم ها حاوی لارو هستند و تنها پس از 6 ساعت خاصیت آلودگی پیدا می کنند.تخم ها به وسیله آب، غذا، هوا و یا دست های آلوده به دستگاه گوارش وارد می شوند و به طرف سکوم حرکت کرده و در آنجا به کرم بالغ تبدیل می شوند.
بیشتر علائم، موقع خروج کرم ماده از مخرج و تخم ریزی در ناحیه نشیمن گاهی به وجود می آید که سبب خارش و سوزش در مقعد می شود.این خارش شب ها شدید تر می شود که موجب اختلال در خواب، خستگی، بی قراری و یا عصبانیت می گردد.از علائم دیگر می توان کم اشتهایی ، کاهش وزن، درد شکم،تهوع و استفراغ را نام برد که در موارد شدید تر سبب دل درد، اسهال و رنگ پریدگی می شود.اکسیور میتواند در آپاندیس استقرار یابد و باعث آپاندیسیت(تورم آپاندیس) نیز شود. شایع ترین تظاهر بالینی خارج روده ای این کرم در زنان، وولواژنیت(تورم دستگاه تناسلی زنان) می باشد.موارد خارج روده ای دیگر نیز در کلیه، کبد، ریه، بینی، پروستات و اپیدیدیم(لولهای باریک درون بیضهها است که محل بلوغ و ذخیره اسپرم می باشد) مشاهده شده است.
رعایت نظافت شخصی بهترین عمل برای پیشگیری از آلودگی به انواع انگل هاست.در افراد مبتلا به این انگل برای پیشگیری از آلودگی سایر اعضای خانواده، فرد آلوده باید ناخن های خود را کوتاه کرده و پس از هر بار استفاده از سرویس بهداشتی دست های خود را با آب و صابون شست و شو دهد.در کودکان آلوده بهتر است لباس پنبه ای چسبان پوشانده شود تا از تماس دست با نواحی اطراف مقعد و آلوده نمودن لباس خواب آنها جلوگیری شود.
داروهای پیشنهاد شده برای درمان انتروبیازیس مبندازول یا پیرانتل پاموات است.مصرف مبندازول به دلیل ایجاد اثرات تراتوژن(ایجاد ناهنجاری های مادرزادی) در زنان باردار ممنوع است.همچنین داروی پیرانتل پاموات دارای اثرات جانبی خفیف و گذرا مثل سردرد،سرگیجه، استفراغ، درد شکم، اسهال و افزایش آنزیم SGOT(AST) می باشد.
البته این عفونت خود به خود محدود شده و در صورت عدم عفونت مجدد و رعایت بهداشت فردی، بدون نیاز به دارو، درمان می شود.
برای تشخیص این کرم از تست اسکاچ استفاده می شود.در این روش با استفاده از نوار چسب تخم ها را از ناحیه مقعد برداشته و پس از آن برای تشخیص وجود یا عدم وجود تخم های این کرم از میکروسکوپ استفاده می شود.
آزمایش مدفوع روش مناسبی برای تشخیص انتروبیوس ورمیکولاریس نیست چون تنها 2-5 درصد از تخم ها در مدفوع مشخص می شوند.
کرمی استوانه ای شکل ، شفاف و شبیه به نخ است. طول کرم نر 2-5 میلیمتر و کرم ماده 13-8 میلیمتر می باشد.در راس کرم نر یک جفت باله و در جلوی دهان 3 لب وجود دارد.درکرم ماده باله ها تا انتهای بدن کشیده شده است. کرم های نرهاپلوئید هستند و از طریق بکرزائی تولید مثل میکنند.کرم های ماده دیپلوئیداند و از تخم های بارور به وجود می آیند.در کرم ماده انتهایی بدن را دم تشکیل می دهد و 2عدد تخمدان و 2 عدد رحم دارد.تخم 5لایه و به شکل بیضی نامتقارن است ، 50-60 میکرون طول و 20-30 میکرون عرض دارد.لایه خارجی تخم حاوی پروتئین آلبومین است که علت اصلی خارش مقعد و چسبیدن تخم به لباس می باشد.
Medical Helminthology (F. Arfaa)
Basic Clinical Parasitology (H.W. Brown- F.A. Neva)