Total PSA
PSA یک پروتئینی است که در درجه اول به وسیله سلولهای پروستات ساخته میشود. پروستات غده کوچکی است که پیشاب راه (urethra) را در مردان احاطه و مایع تشکیل دهنده منی را تولید میکند. اغلب PSA ساخته شده بوسیله غده پروستات به درون مایع سمینال آزاد میشود با این وجود مقدار کمی از آن در خون یافت میشود. هدف از انجام این تست اندازهگیری سطح PSAخون است.
PSA به عنوان یک تومورمارکر برای غربالگری و ارزیابی سرطان پروستات استفاده میشود. افزایش قابل توجه PSAبا سرطان پروستات همراه است با این وجود در هایپرپلازی خوشخیم پروستات (BPH) و پروستاتیت این افزایش مشاهده میشود. سطح PSA در همه مردان میتواند افزایش یابد با این وجود این افزایش در مردان آمریکایی و آفریقایی زودتر اتفاق میافتد.
تست استاندارد تشخیص سرطان پروستات بیوپسی است. نمونهبرداری از بافت و بررسی میکروسکوپی سلولهای غیرطبیعی جهت تشخیص قطعی سرطان پروستات توصیه میشود. تستهایPSA و معاینه تصویری رکتال (DRE) جهت تعیین نیاز بیویسی درخواست میشود.
هدف از غربالگری این است که سرطان پروستات در حالی که هنوز در پروستات محدود است، شناسایی شود. زمانی که سرطان پروستات به وسیله بیوپسی تایید شد درمان زیر نظر پزشک آغاز میشود. سرطان پروستان در مردان میانسال بسیار شایع است و در اکثر آنها پروستات به صورت آهسته رشد میکند. (خوش خیم) دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در مردان، سرطان پروستات است با این وجود، مرگ و میر نوع خوشخیم آن نادر است.
سرطان پروستات ممکن است در مراحل اولیه، علائم و نشانهای نداشته باشد. تست PSAدر مراحل پیشرفته بیماری، با ظهور علائم زیر درخواست میشود:
Free PSA: دو فرم اصلی PSA در خون وجود دارد که شامل فرم کمپلکس (c. PSA) که به پروتئینهای مختلف متصل میشود و فرم آزاد(f.PSA) است. معمولا تست PSA توتال که هر دو فرم را اندازهگیری میکند، درخواست میشود. PSAیک نوع آنزیم است که با اتصال به پروتئینهای گردش خون ترکیب میشود. سلولهای پروستات خوشخیم در BPHآنزیمهای PSA غیرفعال تولید میکنند که تمایل کمتری برای اتصال به پروتئینهای آزاد خون دارند. در نتیجه مردان مبتلا به پروستات خوش خیم سطح f.PSA بالا و مبتلا به پروستات بدخیم سطح f.PSAپایینی دارند. اگر سطحPSA توتال به مقدار کمی افزایش یابد ولی سطح f.PSA پایین باشد احتمال وجود سرطان بدخیم دور از انتظار نیست.
[ − 2] proPSA-: این پروتئین یک پیشساز برای ساخت PSA محسوب میشود. پیش ساز proPSA در سرطانهای بدخیم نسبت به خوشخیم سریعتر افزایش مییابد. بنابراین اندازهگیری درصد نسبت این پیش ساز به PSAتوتال جهت تعیین نیاز به بیوپسی کمککننده است. Prostate health index (phi)یک شاخص است که از نتایج آزمایشهای proPSA،PSA total و f.PSA حاصل میشود. این شاخص شانس ابتلا به سرطان پروستات در مردان را مشخص میکند همچنین برای تعیین نیاز به بیوپسی در افراد که سطح PSA توتال بالا ولی معاینه پروستات ( DRE )آنها طبیعی است، درخواست میشود.
PCA3: این پروتئین فقط توسط غده پروستات ساخته میشود. در این تست سطح PCA3 RNA ادرار اندازهگیری میشود.
p2PSA: یکی از فرمهای PSA است که عملکرد مشابه آن را دارد. اندازهگیری p2PSA برای پیشبینی سرطان پرستات مردان قبل از بیوپسی مناسب است.
نکته: تستهای بالا فقط احتمال ابتلا به سرطان پروستات را تعیین میکنند ولی برای تشخیص قطعی نیاز به نمونه بیوپسی و انجام تستهای پاتولوژی است.
نمونه خون
نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع آوری میشود:
روشهای الایزا و کمیلومینسانس از جمله روشهای پرکاربرد با حساسیت و اختصاصیت بالا در اندازهگیری تومورمارکرها هستند.
محدوده نرمال مرجع متناسب با روش انجام تست متفاوت است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی وحید برای اندازه گیری PSA نمونه خون از روش الکتروکمی لومینسانس استفاده میشود.
نتیجه آزمایش PSA با روش الکتروکمی لومینسانس به صورت زیر گزارش میشود:
<40 Year: ≤2.0 ng/ml 40 - 49 Year: ≤2.5 ng/ml 50 - 59 Year: ≤3.5 ng/ml 60 - 69 Year: ≤4.5 ng/ml 70 - 79 Year: ≤6.5 ng/ml ≥80 Year: ≤7.2 ng/ml
در شرایط زیر افزایش PSA مشاهده میشود:
www.mayocliniclabs.com
https://labtestsonline.org