Mumps
ویروس اوریون یا Mumps:
اوریون یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس Mumps ایجاد میشود. این ویروس از راسته منونگاویرال است که در خانواده پارامیکسوویریده و جنس روبولاویروس (Rubullavirus) قرار دارد. این ویروس به شدت مسری است و به سرعت بین افرادی که نزدیک یکدیگر زندگی میکنند انتقال می یابد.
مشخصات ویروس اوریون:
ویروس اوریون اندازه 100 تا 600 نانومتر دارد و ویروسی کروی شکل است. دارای ژنوم RNA دار تک رشته ای منفی است با اندازه 15.3kb که 8 پروتئین را کد میکند. این ویروس حاوی پوشش لیپیدی است که ژنوم را در بر میگیرد. در سطح این پوشش گلیکوپروتئینهایی قرار دارند که اندازه 12 تا 15 نانومتر طول دارند و بعنوان گیرنده ویروس برای اتصال به سلول میزبان عمل میکنند. این گلیکوپروتئینها شامل پروتئین ادغام شونده یا F و پروتئینهای اتصالی : هماگلوتینین-نورآمینیداز (HN) ، گلیکوپروتئین G و همینطور هماگلوتینین H است. در ژنوم یک پروتئین بنام L دارد که آنزیم ویروسی است و برای تکثیر ویروس ضروری است.
نحوه تکثیر ویروس اوریون:
ویروس از طریق پروتئین HN به رسپتور یا گیرنده سیالوگلیکوپروتئینهای سلولی و یا گلیکولیپیدی سلول متصل میشود. سپس پروتئین F ویروس در PH فیزیولوژیک باعث ادغام پوشش لیپیدی ویروس با غشای سلولی میشود که در نتیجه آن کپسید حاوی ژنوم ویروسی به سیتوپلاسم سلول آزاد میشود. سپس مراحل همانند سازی ویروس آغاز میشود. به این ترتیب که از ژنوم منفی ویروس یک رشته مثبت ساخته میشود و آن رشته به پروتئینهای ضروری ویروس ترجمه میشود و به این ترتیب قطعات ویروس کامل میگردد. این قطعات ژنوم تازه ساخته شده ویروس را در بر میگیرند و ویروس کامل از سلول آزاد میشود. این مراحل در شکل زیر نمایش داده شده است.
راه انتقال ویروس اوریون:
این ویروس از طریق قطرات تنفسی و یا تماس مستقیم با افراد آلوده منتقل میشود. مانند ویروس سرخجه، این ویروس فقط در بین انسانها ایجاد بیماری میکند. افراد اغلب از حدود 7 روز قبل از تورم پاروتید (غده بناگوش) تا 8 روز بعد از آن آلوده هستند. یکبار آلودگی به این ویروس باعث ایمنی برای تمام عمر میشود. هرچند احتمال عفونت مجدد هم وجود دارد ولی در این حالت بیماری بسیار ملایم تر است.
بیماریزایی ویروس اوریون:
- التهاب دردناک بیضه ها در 15 تا 40% مردانی که به بلوغ رسیده اند و با ویروس اوریون مواجه شده اند وجود دارد. این التهاب میتواند دو طرف و یا فقط یک طرف را درگیر کند. این التهاب 10 روز پس از تورم غدد بناگوشی اتفاق می افتد و تا 6 هفته میتواند طول بکشد.
- در زنان باردار مبتلا به اوریون منجر به افزایش سقط خودبخودی جنین شود.
- قبل از واکسیناسیون در حدود10% موارد بیماری اوریون به مننژیت ختم میشود که تا 10 روز بعد معمولا بهبود می یابد. عفونت خود مغز یا آنسفالیت بین 02 تا 0.3% موارد اتفاق می افتد.
- التهاب تخمدان در 5% موارد در زنان بالغ رخ میدهد.
- التهاب حاد لوزوالمعده که در حدود 4% موارد با درد شکمی و تهوع همراه است.
- التهاب مغز خیلی نادر است و مرگ ناشی از آن حدود 1% است.
- از دست دادن شنوایی هم بندرت میتواند اتفاق بیفتد.
شکل زیر اندامهایی که در عفونت ویروسی اوریون درگیر میشوند را نشان میدهد.
علائم بیماری ویروس اوریون
علائم شایع بیماری اوریون:
- تب
- سردرد
- تورم غدد لنفاوی نزدیک فک یا بناگوشی (Parotitis)
- درد موقع جویدن و بلع غذا
- از دست دادن اشتها
- درد ماهیچه ها
- خستگی بیش از حد
علائم 16 تا 18 روز پس از برخورد با ویروس ظاهر میشوند و بعد از 7 الی 10 روز هم از بین میروند. در بالغین علائم معمولا شدید تر از کودکان است. حدود یک سوم افراد یا هیچ علامتی ندارند یا علائم ملایم است.
گرفتاریهایی که میتواند به دنبال عفونت اوریون ایجاد شود شامل:
- مننژیت
- پانکراتیت
- التهاب قلب
- ناشنوایی دائمی
- التهاب بیضه ها
- ناباروری در مردان
- تورم تخمدان در زنان که البته باعث نازایی نمیشود.
علائم غیرشایع ولی شدید بیماری اوریون:
- تب بسیار بالا
- لرز شدید
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد شکم
- گردن درد
التهاب ملایم سیستم عصبی شایع هست ولی به سمت التهاب جدی پیش میرود. التهاب پوشش مغز یا طناب نخاعی یا حتی خود مغز (آنسفالیت) میتواند باعث سردرد شدید یا ملایم شود. احساس گیجی یا سردرگمی به علت التهاب میتواند ایجاد شود. التهاب لوزوالمعده نادر هست ولی ممکن است باعث درد در بالای شکم، تهوع و استفراغ شود. التهای بیضه ها (orchitis) که یکی یا هر دو بیضه را درگیر میکند. این علائم 7 الی 10 روز بعد از تورم غدد لنفاوی بزاقی شروع میشود و منجر به تب بسیار بالا میشود. گاهی درد شکم با علائم آپاندیس اشتباه گرفته میشود. تا 3 الی 7 روز بعد علائم از بین میرود. التهاب تخمدانها و سینه ها در زنانی که به بلوغ رسیده اند میتواند دیده شود ولی شیوع آن کمتر از 1% است.
تشخیص ویروس اوریون:
با دیدن تورم غده بناگوشی میتوان به تشخیص بیماری اوریون رسید که ویروس را میتوان با سواپ از مجرای پاروتید جداسازی شود.
روشهای تشخیص اوریون:
تستهای بسیاری میتوانند وجود ویروس را در بدن نشان دهند.
- سواپ از قسمت داخلی گونه در دهان که از این ناحیه میتوان با سواپ بزاق و یا حتی قسمتی از تراشه بافت را بدست آورد (طول نمونه گیری 1 تا 2 دقیقه) و این نمونه برای تست RT-PCT استفاده میشود که مشخص کننده ژنوم ویروس در نمونه است. (شکل بالا)
- تست آنتی بادی: نمونه خون بیمار برای تعیین آنتی بادی های ضد ویروس اوریون استفاده میشود. البته این آنتی بادی ها میتوانند به دلیل واکسیناسیون هم باشند. در عفونت فعال آنتی بادی IgM تشخیص داده میشود و در عفونت قبلی یا واکسیناسیون قبلی آنتی بادی IgG تشخیص داده میشود.
- کشت بزاق: این نمونه برای ارزیابی رشد ویروس استفاده میشود ولی این روش وقت گیر است و ممکن است 3 هفته طول بکشد. انجام تست مولکولی PCR بیشتر توصیه میشود.
- نمونه مایع مغز نخاعی و کشت: در صورت احتمال وجود مننژیت یا آنسفالیت پزشک ممکن است درخواست تست CSF بکند که توسط متخصص نمونه از مغز نخاع جمع آوری میشود. در این نمونه ممکن است گلبول سفید و پروتئین افزایش و قند کاهش یافته که مشخصه وجود عفونت است ولی الزاما به منزله وجود ویروس اوریون نیست.
- انجام تست آنزیم لوزوالمعده: اگر بر اثر وجود اوریون لوزوالمعده هم درگیر شده باشد انجام تست خون برای بررسی برخی آنزیمها کمک کننده است. آنزیم آمیلاز و لیپاز از جمله آنزیمهایی هستند که تعیین سطح آنها ممکن است بتواند به تشخیص اوریون کمک کند.
- تصویربرداری: انجام سی تی اسکن گردن، مغز یا انجام MRI و سونوگرافی برای لوزوالمعده و همچنین بیضه ها در صورت تورم در بیضه ها میتوانند در تشخیص کمک کنند.
تشخیص افتراقی:
از آنجاییکه بسیاری از ویروسها علائمی مثل سردرد، تب، خستگی و درد ماهیچه ایجاد میکنند جهت تشخیص این بیماری پزشک باید به علامتهای دیگری توجه کند. تورم غدد بناگوشی یک مشخصه بیماری اوریون است اما بسیاری از عفونتهای دیگر هم هستند که میتوانند باعث تورم غدد لنفاوی شوند مانند برخی عفونتهای باکتریایی، آبسه ها، ضربه و آسیب گردن، سرطان و مشکلات بیضه همگی میتوانند علائمی نشان دهند که در اوریون هم دیده میشود.
پیشگیری و ایمنی از بیماری ویروس اوریون:
واکسن اوریون معمولا ویروس زنده ضعیف شده است و بصورت ترکیبی از 3 ویروس سرخک، اوریون و سرخجه است که به MMR معروف است البته در کشورهای پیشرفته علاوه بر این 3 ویروس از ویروس واریسلا یا آبله مرغان هم در این ترکیب استفاده میشود. این واکسن در دو دوز باید بین 12 ماهگی تا 15 ماهگی استفاده شود و بعد بعنوان یادآور دوباره در سن 4 تا 6 سالگی قبل از ورود به مدرسه تزریق شود. از هر 10هزار نفر یک نفر ممکن است بر اثر ابتلا به این ویروس جان خود را از دست بدهد.
بدون ایمنی زایی حدود 0.1 تا% 1.0 افراد جمعیت هر سال تحت تاثیر این ویروس قرار میگیرند. انجام واکسیناسیون موجب کاهش 90% ابتلا به اوریون شده است. بهر حال قبل از ایجاد واکسن، بیماری اوریون یکی از بیماریهای شایع کودکان بود و هر 2 تا 5 سال یک شیوع بزرگ از بیماری اوریون اتفاق می افتاد. بیشتر بچه های بین سنین 5 تا 9 سال تحت تاثیر این ویروس قرار میگرفتند.
بچه های متولد از مادران مبتلا به اوریون:
با اینکه زیاد شایع نیست اما زنانی که با ویروس اوریون آلوده میشوند در طول دوران بارداری میتوانند عفونت را به جنین خود منتقل کنند که مشکلات زیادی را احتمالا ایجاد میکند. بخاطر اینکه این ویروس زنده ضعیف شده در واکسن است، ایمنی زایی در مادران باردار باید با احتیاط باشد و توصیه میشود که قبل از باردار شدن واکسن بزنند. در صورتیکه قبل از واکسیناسیون مادری باردار شد باید با توجه به شرایط خطر تماس با بیماری و انتقال به نوزاد با پزشک مشورت شود.
درمان ویروس اوریون:
بیماری اوریون به هیچ داروی ضد ویروسی جواب نمیدهد. این عفونت معمولا به صورت خود به خود بهبود می یابد هرچند گاهی اوقات مشکلاتی را ایجاد میکند. درمان های جانبی میتواند علائم عفونت ملایم اوریون را از بین ببرد. برای بهبود وضعیت کودک بیمار معمولا اقداماتی وجود دارد که در منزل می توان انجام داد:
- استراحت کافی
- نوشیدن مایعات تا از کم شدن آب بدن که به دلیل بی اشتهایی ایجاد میشود جلوگیری کرد.
- به دلیل تورم غده بناگوشی، درد گردن هم ممکن است بیمار را اذیت کند که استفاده از لوازم جانبی مثل پشتی برای زیر گردن و کاهش فشار به گردن میتواند کمک کننده باشد
- استفاده از پک سرد یا گرم، بسته به تقاضای بیمار برای کاهش درد غده بناگوشی
- دور ماندن فرد بیمار از دیگران برای جلوگیری از انتقال به افراد و کودکان دیگر حتی اگر واکسینه شده باشند
- استفاده از دارو برای کاهش تب و یا درد با تجویز پزشک
بنابراین بطور کلی درمان جهت کاهش درد استفاده میشود. ایمنوگلوبولین داخل رگی هم ممکن است برای مشکلات خاصی مفید باشد. در صورت وجود مننژیت یا تورم پرده های مغز و همچنین پانکراتیت یا التهاب لوزوالمعده ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
تهیه شده توسط:
واحد تحقیق و توسعه (R & D) آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
دکتر موسوی زاده، دکتر محمد وحید دستجردی
تهیه شده توسط واحد تحقیق و توسعه (R & D) آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید: دکتر موسوی زاده، دکتر محمد وحید دستجردی
:References
Rubin S, Eckhaus M, Rennick LJ, Bamford CG, Duprex WP. Molecular biology, pathogenesis and pathology of mumps virus. J Pathol. 2015;235(2):242–252. doi:10.1002/path.4445
Evaluating the use of whole genome sequencing for the investigation of a large mumps outbreak in Ontario, Canada P. J. Stapleton, et al. scientific report, Article number: 12615 (2019)
https://viralzone.expasy.org/88?outline=all_by_species
https://www.verywellhealth.com/mumps-symptoms-2328875
Mumps Virus- An Overview