تست لیپاز
Lipase
1- این تست به چه نام های دیگری شناخته می‌شود؟
LPS
2- هدف از انجام تست چیست؟
لیپاز یا Triacylglycerol acylhydrolase جزء آنزیم‌های هیدرولیزکننده محسوب می‌شود. این آنزیم (به وسیله مولکول آب) استرهای با زنجیره طولانی را هیدرولیز و اسیدهای چرب آزاد و گلیسرول تولید می‌کند. ویژگی های منحصر به فرد و پتانسیل بیوتکنولوژی لیپاز باعث شده است که از این آنزیم در صنعت، مواد شوینده، داروهای صنعتی و لوازم آرایشی استفاده شود. منابع تولید آنزیم لیپاز شامل ارگانیسم‌های میکروبی، قارچ (مخمر) و حیوانی(پستانداران) است. لیپازهای حاصل از قارچ و باکتری در صنعت کاربرد زیادی دارد.
سلول‌های آسینار((acinar پانکراس در بدن انسان، مسئول ترشح لیپاز به شکل گرانول ذخیره هستند. آنزیم لیپاز 4 تا 8 هفته بعد از شروع پانکراتیت حاد افزایش یافته و به مدت 14 روز در خون بالا باقی می‌ماند. نیمه عمر این آنزیم در خون از آنزیم آمیلاز بالاتر است، در نتیجه برای بیماری‌های مرتبط با پانکراس ارزش بیشتری دارد.
اندازه گیری لیپاز نمونه خون در یک بازه زمانی معین، به تشخیص پانکراتیت حاد و گاهی پانکراتیت مزمن کمک می‌کند. دو نوع پانکراتیت حاد و مزمن وجود دارد:
پانکرایت حاد به صورت ناگهانی به وجود می آید و اغلب در اثر سنگ‌های صفراوی، ابتلا به ویروس ها و تروما ایجاد می‌شود .شانس درمان این بیماری بسیار بالا است.
پانکراتیت مزمن در دوره‌ی زمانی طولانی به وجود می آید و اغلب در اثر بدخیم شدن بافت پانکراس، مصرف الکل در گذر زمان و سیستیک فیبروزیس به وجود می‌آید. عکس‌های رادیولوژی و تست Immunoreactive Trypsinogen برای تشخیص این نوع پانکراتیت کمک‌کننده هستند.
3- این تست چه زمانی در خواست می‌شود؟
این تست برای افراد مبتلا به پانکراتیت با علائم زیر درخواست می‌شود:
-درد شدید قسمت بالای شکم (این درد بعد از خوردن غذا یا خوابیدن به پشت بدتر می‌شود)
-تب شدید
-از دست دادن اشتها
-تهوع و استفراغ
-زردی پوست و چشم
-چربی در مدفوع (استئاتوره)
4- تست‌های آزمایشگاهی مکمل لیپاز کدام‌اند؟
آزمایش آمیلاز: آمیلاز سرم برای پانکراس حساس است ولی اختصاصی آن نیست و در التهاب غدد بزاق (اوریون)، بیماری مجاری صفراوی و انسداد روده نیز افزایش می‌یابد.
برای بیماری‌های پانکراس، مخصوصا برای پانکراتیت حاد و پانکراتیت حاد الکل، لیپاز اختصاصی تر از آمیلاز است. ارزیابی نتایج دو آزمایش برای تشخیص یا رد پانکراتیت و سایر شرایط مفید است.
Immunoreactive Trypsinogen:
این آزمایش در کنار تست عرق برای غربالگری سیتیک فیبروزیس در نوزادان استفاده می‌شود. سیستیک فیبروزیس یکی از عوامل پانکراتیت مزمن محسوب می‌شود.
5- چه نوع نمونه‌ای برای آزمایش لیپاز درخواست می‌شود؟
نمونه خون
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
-عدم مصرف الکل 24 ساعت قبل از انجام آزمایش
– عدم مصرف داروهای انسدادکننده اسفنکتر پانکراس از جمله:Cholinergics ،Codeine،Betanecol،Morphine و..
– عدم مصرف داروهای تشدیدکننده پانکراتیت از جمله:
Azathioprin،Captopril،Cimetidine،Asparaginase،Mercaptopurine،Solfonamides،Methil-Dopa،Estrogens و…
-مصرف Heparin باعث آزادشدن آنزیم لیپوپروتئین لیپاز و افزایش کاذب آن می‌شود.
7- نحوه جمع آوری نمونه چگونه است؟
نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع آوری می‌شود:
– قبل از جمع آوری نمونه، مراجعه کننده احراز هویت می‌شود.
– قبل از نمونه گیری، از حساسیت‌های مراجعه کننده به ضدعفونی کننده‌ها و مواد لاتکس سوال می‌شود.
– داروهای مصرفی سوال و سپس ثبت می‌شوند.
-ظرف‌های نمونه‌گیری متناسب با تست انتخاب می‌شود. ضد انعقادهای EDTA، سیترات و اگزالات شلاته کننده کلسیم هستند و باعث کاهش کاذب آنزیم لیپاز خون می‌شوند.
– قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه کننده در نظر گرفته می‌شود. برای روش اندازه‌گیری توربیدومتری ترجیحا مراجعه کننده 2 ساعت قبل از انجام آزمایش ناشتا باشد.
8- بهترین روش‌های انجام تست کدام اند؟
روش‌های متعددی برای اندازه گیری لیپاز طراحی شده است از جمله:
Volumetry:
اساس این روش تیتراسیون اسیدهای چرب آزاد شده توسط لیپاز از سوبسترای تری اسیل گلیسرول است. این تیتراسیون به کمک NaOH انجام می‌شود. این روش با انکوباسیون نمونه و تیتراسیدهای چرب آزاد شده در یک PH ثابت انجام می‌شود و نتیجه به میزان فعالیت آنزیم لیپاز بستگی دارد.
Kinetic Colorimetric:
در این روش از سوبسترای DGGR جهت اندازه‌گیری فعالیت لیپاز استفاده می‌شود. این سوبسترای گلیسرولی در حضور آنزیم لیپاز به محصول دی کربنیک استر ناپایدار تبدیل می‌شود. این ترکیب ناپایدا در PH قلیایی به Glutaric acid و Methylresorufin تبدیل می‌شود. ترکیب بنفش رنگ Methylresorufin در طول موج 580 نانومتر اندازه‌گیری می‌شود. سرعت تشکیل این ترکیب با میزان لیپاز فعال خون متناسب است.
Visible Spectrophotometry:
در این روش از سوبسترا های مصنوعی جهت هیدرولیز و اندازه گیری محصولات استفاده می‌شود.
هیدرولیز P-Nitrophenyl ester باعث ایجاد محصولات زرد رنگ می‌شود که جذب آن توسط دستگاه اسپکتروفوتومتر در طول موج معین اندازه گیری می‌شود. تجزیه سوبسترا توسط آنزیمی غیر از لیپاز از معایب این روش است.
روش های دیگر نیز مانند IR Spectrophotometry ، Fluorometry، Turbidimetry and Nephelometry، Radioactive Assays، Immunoassays، Conductimetry، Chromatographyبرای اندازه گیری لیپاز نمونه خون استفاده می‌شود.
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
-عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
-عدم رعایت نحوه نمونه گیری صحیح
– ظرف‌های جمع آوری نمونه آغشته به EDTA و فلزات سنگین باعث کاهش کاذب میزان لیپاز می‌شود.
-ERCP یک روش تشخیصی با تکنیک پیشرفته و تهاجمی است که با ترکیب دو روش فنی “آندوسکوپی” و “فلوروسکوپی” انجام می‌شود. برای تشخیص و درمان بیماری‌های مجاری صفراوی و پانکراس این روش مناسب است. میزان لیپاز پس از ERCP به صورت فیزولوژیک افزایش می‌یابد.
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
محدوده نرمال مرجع متناسب با روش انجام تست متفاوت است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی وحید برای اندازه گیری لیپاز نمونه خون از روش کینتیک کالریمتریک استفاده می‌شود.
نتیجه آزمایش لیپاز با روش کینتیک کالریمتریک به صورت زیر گزارش می‌شود:
میزان آنزیم لیپاز در پانکراتیت(به هر دلیلی)، سنگ صفرا، پارگی احشا، انفارکتوس یا پیچ خوردگی روده و کیست حقیقی یا کاذب پانکراس افزایش می‌یابد.
آزمایش لیپاز همچنین برای نظارت بر درمان سرطان پانکراس و یا حذف سنگ‌های صفراوی که موجب حملات کیسه صفرا شده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. تست لیپاز می‌تواند در تشخیص و پیگیری بیماری سلیاک و کرون استفاده شود.
سطح پایین لیپاز نشان دهنده‌ی یک آسیب دائمی به پانکراس است که معمولا در بیماری سیستیک فیبروزیس رخ می‌دهد.
تهیه شده توسط گروه تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
Vahid Department Research & Development
l my.clevelandclinic.org
www.healthline.com
www.mayocliniclabs.com
labtestsonline.org