فاکتور رشد شبه انسولین-1
1- این تست به چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
2- هدف از انجام تست چیست؟
هدف از انجام این آزمایش عبارتست از:
- کمک به تشخیص کمبود هورمون رشد
- کمک به تشخیص افزایش بیش از حد هورمون رشد
- ارزیابی عملکرد هیپوفیز
- پایش اثربخشی درمان هورمون رشد
فاکتور رشد شبه انسولین-1 یاInsulin-like Growth Factor-1 (IGF-1) هورمونی است که به همراه هورمون رشد، موجب رشد طبیعی استخوان ها و بافت ها می گردد.
IGF-1 توسط کبد، عضلات اسکلتی و همچنین بسیاری از بافتهای دیگر در پاسخ به تحریک هورمون رشد تولید می شود. IGF-1 موجب القای بسیاری از عملکردهای هورمون رشد، تحریک رشد استخوان ها و سایر بافت ها، و همچنین سبب تولید توده بدون چربی بدن می شود. از آنجا که هورمون رشد در طول روز بصورت پالسی در خون رها می شود و مقدار آن در ساعات مختلف، متفاوت است، تفسیر نتیجه یک آزمایش هورمون رشد به تنهایی دشوار است. اندازه گیری IGF-1 می تواند کمبود و یا مقادیر اضافی هورمون رشد را نشان دهد، اما برخلاف هورمون رشد، مقدار آن در طول روز بدون نوسان است. در نتیجه این امر باعث می شود IGF-1 بعنوان یک آزمایش مفید، نشان دهنده مقدار متوسط هورمون رشد باشد. از این رو آزمایش IGF-1 معمولا برای ارزیابی کمبود و یا مقادیر اضافی هورمون رشد استفاده می شود.
میزان IGF-1 و هورمون رشد، بطور طبیعی در اوایل کودکی پایین است، به تدریج در دوران کودکی افزایش می یابد، در دوران بلوغ به بیشترین مقدار خود می رسد و سپس در بزرگسالی کاهش می یابد. کمبود هورمون رشد و IGF-1 ممکن است ناشی از اختلال عملکرد غده هیپوفیز با کاهش هورمونهای هیپوفیزی (کم کاری هیپوفیز) یا بعلت وجود تومور غده هیپوفیز (که هورمون رشد تولید نمی کند) باشد که به سلولهای هیپوفیزی تولید کننده هورمون آسیب می رساند. کمبود IGF-1 نیز بعلت عدم پاسخ دهی به هورمون رشد رخ می دهد. این عدم حساسیت به هورمون رشد، ممکن است اولیه (ژنتیکی) باشد و یا ثانویه در اثر سوء تغذیه، کم کاری تیروئید، کمبود هورمون های جنسی و بیماریهای مزمن باشد. کمبود IGF-1 در سالهای ابتدایی زندگی، معمولاً ناشی از کمبود هورمون رشد است که می تواند:
- در کودکان: رشد کلی بدن بخصوص رشد استخوان ها را مهار نموده و به کوتاهی قد کمتر از حد طبیعی منجر شود.
- در بزرگسالان: منجر به کاهش تراکم استخوان، کاهش حجم عضلات و تغییر میزان چربی شود.
مقادیر بیش از حد هورمون رشد و IGF-1 می تواند باعث رشد غیر طبیعی اسکلت و سایر علائم و نشانه های بارز دو بیماری نادر به نام های ژیگانتیسم و آکرومگالی شود. ژیگانتیسم در کودکان، باعث افزایش رشد طولی استخوان ها، قد بلند، دست ها و پاهای بزرگ می شود. آکرومگالی در بزرگسالان، باعث ضخیم شدن استخوان ها و بافت های نرم مانند بینی می شود. هر دو بیماری می تواند منجر به بزرگ شدن اعضای بدن مانند قلب شود و عوارض دیگری مانند دیابت نوع 2، افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، فشار خون بالا، آرتروز و کاهش طول عمر را به همراه داشته باشد. شایعترین دلیل ترشح مقادیر زیاد هورمون رشد توسط هیپوفیز، تومور تولید کننده هورمون رشد غده هیپوفیز (معمولاً خوش خیم) است. این تومورها با عمل جراحی و/یا با دارو یا رادیوتراپی قابل درمان هستند. در بیشتر موارد، درمان این تومورها باعث می شود مقدار هورمون رشد و IGF-1 به محدوده طبیعی یا نزدیک به آن بازگردد.
3- این تست چه زمانی درخواست می‌شود؟
در موارد زیر به انجام این آزمایش نیاز است:
- در کودکان با علائم و نشانه های رشد آهسته، قد کوتاه، و تاخیر در رشد
- در افراد بزرگسال با تراکم استخوان پایین، کاهش قدرت عضلات و افزایش چربی که کمبود فاکتور رشد شبه انسولین-1 و هورمون رشد را مطرح می کند
- در کودکان یا بزرگسالان به ترتیب با علائم و نشانه های ژیگانتیسم (غول‌پیکری) یا آكرومگالي (رشد بيش از حد بدن) که تولید بیش از حد فاکتور رشد شبه انسولین-1 و هورمون رشد را مطرح می کند
- در طول دوره درمان و پس از اتمام آن در مبتلا به ناهنجاری های هورمون رشد
- وجود شک بالینی به اختلال هیپوفیز
- در بیماران دیابتی*
* اندیکاسیون انجام آزمایش IGF-1 در بیماران دیابتی: از آنجایی که کاهش میزان IGF-1 خون در مقادیر کمتر از حد طبیعی، با بروز دیابت، طول دوره دیابت، دیابت کنترل نشده، میزان HbA1C خون و رتینوپاتی در بیماران دیابتی ارتباط قابل ملاحظه ای دارد، آزمایش IGF-1 می تواند بعنوان تست مکمل برای HbA1C در خصوص پیش بینی سرانجام بیماری دیابت و ریسک بروز عوارض آن (رتینوپاتی، نفروپاتی، آترواسکلروز، نوروپاتی) بکار برده شود و بصورت روتین در بیماران دیابتی انجام شود. در بیماران دیابتی که رتینوپاتی در آنها وجود ندارد، مقدار IGF-1 خون در حد طبیعی و حتی بیشتر از حد طبیعی است اما در بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی، IGF-1 خون کمتر از حد طبیعی است. بنابراین اگر مقدار IGF-1 خون در بیماران دیابتی کمتر از حد طبیعی باشد، پیگیری و درمان دیابت و رتینوپاتی دیابتی باید بصورت سخت گیرانه تری صورت پذیرد. از طرفی میزان IGF-1 خون ارتباط مستقیمی با شاخص توده بدنی یا Body mass index (BMI) که معیاری از وزن است دارد، بدین معنا که IGF-1 خون در افراد چاق بیشتر از حد طبیعی است. نقش افزایش مقدار IGF-1 بافتی، در ایجاد نفروپاتی، آترواسکلروز و رتینوپاتی به خوبی اثبات شده است. بنابراین، کاهش سطح IGF-1 در خون، نشان دهنده ی مقادیر زیاد آن در بافت است که می تواند در پیشرفت عوارض طولانی مدت دیابت (نفروپاتی، آترواسکلروز و رتینوپاتی) موثر باشد. همچنین اذعان می شود که کاهش IGF-1 با گذشت سن در افراد دیابتی، ممکن است منجر به کاهش اثرات محافظتی IGF-1 بر روی نورون ها، کلیه و چشم شود در نتیجه عوارض میکروواسکولار دیابت بروز خواهد یافت. بنابراین پیشنهاد می گردد که درمان بیماران دیابتی هزمان با IGF-1 همراه با انسولین می تواند از عوارض میکروواسکولار دیابت جلوگیری کند.
4- تست‌های آزمایشگاهی مکمل این آزمایش کدامند؟
Growth Hormone (GH), Glucose Tolerance Test, Free T4, TSH, IGFBP-3
5- چه نوع نمونه‌ای برای این تست درخواست می‌شود؟
نمونه خون
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
معمولاً قبل از انجام این تست باید شرایط ناشتایی رعایت شود.
7- نحوه جمع‌آوری نمونه چگونه است؟
برای این آزمایش، خونگیری از ورید بازویی انجام می شود. قبل از نمونه گیری، فرد مراجعه کننده باید داروهایی که مصرف می کند به همراه آخرین زمان مصرف دارو را به اطلاع پرسنل نمونه گیر در آزمایشگاه برساند.
8- روش انجام تست چیست؟
برای انجام این آزمایش از روش های زیر استفاده می شود:
- ElectroChemiLuminescence immunoassay(ECLIA)
- Chemiluminescence immunoassay(CLIA)
- Enzyme immunoassay (EIA)
- Radioimmunoassay (RIA)
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
- استروژن ها ممکن است مقدار IGF-1 را تغییر دهند.
- میزان IGF-1 در حاملگی تا 2 الی 3 برابر افزایش پیدا می کند.
- IGF-1 در بیماری های حاد و سنین پیری کاهش می یابد.
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
میزان طبیعی IGF-1 در آزمایشگاه وحید بر حسب ng/mL می باشد، اگرچه این میزان در هر آزمایشگاه و هر سن و جنس متفاوت است.
کاهش IGF-1 در موارد زیر مشاهده می‌شود:
- کمبود هورمون رشد
- مقاومت به هورمون رشد
- کوتولگی
- هورمون رشد غیر فعال
- سوء تغذیه
- تاخیر در بلوغ
- تومور هیپوفیز
- کم کاری هیپوفیز
- سیروز کبدی و سایر بیماری های کبدی
- کم کاری تیروئید
- دیابت
افزایش IGF-1 در موارد زیر مشاهده می‌شود:
- آکروکگالی
- ژیگانتیسم
- پر کاری هیپوفیز
- چاقی
- بارداری
- بلوغ زود رس
- هپاتوم
- تومور ویلمز
تهیه شده توسط:
واحد تحقیق و توسعه (R & D) آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
دکتر احسان کاکاوندی، دکتر محمد وحید دستجردی
تهیه شده توسط واحد تحقیق و توسعه (R & D) آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید: دکتر احسان کاکاوندی، دکتر محمد وحید دستجردی
:References
Jacobs & DeMott Laboratory Test Handbook with Key Word Index 5th Edition