Carcinoembryonic Antigen (CEA)
1- این تست به چه نام های دیگری شناخته می‌شود؟
Carcinoembryonic Marker
2- هدف از انجام تست چیست؟
آنتی‌ژن گلیکوپروتیئنی CEAمعمولاً در بعضی از بافت‌های جنینی در حال رشد یافت می‌شود. بعد از تولد، سطح CEA بدن کاهش می‌یابد به این صورت که سطح آنتی‌ژن در بالغین به حداقل می‌رسد. در انواع خاصی از سرطان‌ها سطح این آنتی‌ژن افزایش می‌یابد. هدف از انجام آزمایش، شناسایی افراد مبتلا به سرطان، به وسیله اندازه‌گیری سطح CEA خون آن‌ها است.
در ابتدا تصور می‌شد، CEA تومور مارکر اختصاصی برای سرطان کولون است ولی در ادامه مشخص شد این تومورمارکر در طیف وسیعی از سرطان‌ها افزایش می‌یابد. این تومورمارکر در شرایط غیرسرطانی نیز افزایش می‌یابد بنابراین یک تست مفید جهت غربالگری سرطان‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. این تومورمارکر برخلاف غربالگری جهت ارزیابی روند درمان سرطان‌ها، نقش مهمی ایفا می‌کند.
3- این تست چه زمانی در خواست می‌شود؟
این تست ممکن است برای افراد مبتلا به سرطان کولون درخواست شود. علائم این سرطان شامل:
- تغییرات مداوم در فعالیت‌های روده از جمله تغییر رنگ، قوام و ظاهر مدفوع و یا خون در مدفوع
- ناراحتی شکم مانند درد، گرفتگی و نفخ
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن بدون دلیل
- سیاری از افراد در مراحل اولیه سرطان هیچ علائمی ندارند و طبق شدت و محل سرطان علائم آن‌ها متفاوت است.
- ارزیابی روند درمان در افراد مبتلا به سرطان
4- تست‌های آزمایشگاهی مکمل CEA کدام‌اند؟
CA15-3 :
آنتی‌ژن CA15-3به وسیله سلول‌های طبیعی بافت پستان ساخته می‌شود. در سرطان پستان سطح مارکر افزایش می‌یابد. مارکرهای CEAو CA15-3در سرطان‌های اولیه پستان افزایش نمی‌یابند. طی یک مطالعه با هدف مقایسه بین مارکرهای CEA و CA15-3نشان داده شد که در تشخیص و ارزیابی روند درمان سرطان پستان، مارکر CA15-3از حساسیت بالاتری برخوردار است. همچنین در تشخیص متاستاز سرطان پستان سطح CA15-3خون ارتباط موثری با شدت سرطان دارد.
CA19-9 :
تومورمارکر CA19-9 در 70 تا 95درصد سرطان‌های پانکراس، 50 تا 60 درصد سرطان‌های معده، 60 درصد سرطان‌های کبدی-صفراوی، 30 درصد سرطان‌های کولورکتال و به مقدار کم در سرطان‌های ریه، تخمدان، کلیه یا پروستات افزایش می‌یابد. اندازه‌گیری مارکر CEAدر سرطان کولورکتال نسبت به CA19-9ارزش بیشتری دارد.
CA125 :
پروتئین CA125 به عنوان یک تومورمارکر بر روی سطح اغلب (نه همه‌ی) سلول‌های سرطان تخمدان ظاهر می‌شود. آزمایش CA125 سطح این پروتئین در خون را اندازه‌گیری می‌کند.
5- چه نوع نمونه ای برای این تست درخواست می‌شود؟
نمونه خون
مایعات بدن: مایع پری‌توئن، مایع پلورال و مایع مغزی-نخاعی
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
- مصرف سیگار قبل از انجام آزمایش باعث افزایش کاذبCEA خون می‌شود.
- مصرف داروهای ضدسرطانی هپاتوکسیک قبل از انجام آزمایش باعث افزایش کاذبCEA خون می‌شود.
- رادیوتراپی قبل از انجام آزمایش باعث افزایش کاذبCEA خون می‌شود.
7- نحوه جمع آوری نمونه چگونه است؟
نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع آوری می‌شود:
- قبل از جمع آوری نمونه، مراجعه کننده احراز هویت می‌شود.
- قبل از نمونه گیری، از حساسیت های مراجعه کننده به ضدعفونی کننده‌ها و مواد لاتکس سوال می‌شود.
- داروهای مصرفی سوال و سپس ثبت می‌شوند.
- اسکن‌های رادیوایزوتوپی قبل از انجام آزمایش متوقف می‌شوند.
- ظرف‌های نمونه گیری متناسب با تست انتخاب می‌شود. برای این آزمایش از ضد انعقادهای (K2,K3)EDTA و لیتیوم هپارین نیز استفاده می‌شود.
- قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه کننده در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
8- بهترین روش های انجام تست کدام اند؟
روش‌های الایزا و کمی لومینسانس از جمله روش‌های پرکاربرد با حساسیت و اختصاصیت بالا در اندازه‌گیری تومورمارکرها هستند.
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
- عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
- عدم رعایت نحوه نمونه‌گیری صحیح
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
محدوده نرمال مرجع متناسب با روش انجام تست متفاوت است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی وحید برای اندازه گیری CEA نمونه خون از روش الکتروکمی‌لومینسانس استفاده می‌شود. نتیجه آزمایش CEA با دستگاه e411 Cobase به روش الکتروکمی‌لومینسانس به صورت زیر گزارش می‌شود:
Normal:
<40 Years: up to 3.8
≥40 Years: up to 5
Smokers:
<40 Years: up to 5.5
≥ 40 Years: up to 6.5
تومورمارکرCEA معمولا در ارزیابی روند درمان وبازگشت(عود)سرطان‌های دستگاه گوارش مخصوصا سرطان کولورکتال بدخیم مفید است، به این صورت که سطح تومورمارکرCEA قبل و بعدازدرمان مقایسه می‌شود.افزایش این تومورمارکر بعد از درمان نشانه شکست درمان ویا بازگشت(عود) سرطان مربوطه است. تشخیص زودهنگام متاستاز وعودسرطان،ازگسترش بیشتر بیماری جلوگیری می‌کند.بالاترین سطح تومورمارکر CEA در متاستازهای کبدواستخوان مشاهده می‌شود.
دربیماری‌های سرطانی زیر افزایش CEA مشاهده می‌شود:
- سرطان‌های اندودرمال اولیه مانندمعده وپانکراس
- اندومتریال اولیه
- ریه
- تخمدان
- پستان
- سرطان مدولاری تیروئید
- نوروبلاستوما
- Jian cell Thyroid
- پانکراس
- پروستات
- کبد
دربیماری‌های غیرسرطانی زیر افزایش CEA مشاهده می‌شود:
- شرایط التهابی
- بیماری التهابی روده(IBD)
- پانکراتیت
- هیپوتیروئیدیسم
- سیروز
تومورمارکرCEA درمایعات بدن:
آسیت: (Peritoneal Fluid)
حدود 7 درصد بدیخیمی‌ها منجر به تشکیل آسیت می‌شود.این بدخیمی ها شامل: پریتونئال کارسینوماتوزیس،متاستازکبد ناشی از پرفشاری خون،هپاتوسلولار ولنفوم است.اندازه‌گیری تومورمارکرCEA درمایع آسیت برای تشخیص بدخیمی‌های مرتبط با آسیت، نسبت به تست نیمه حساس سیتولوژی مفید است.
مایع مغزی-نخاعی:
به طور معمول تومورمارکر CEA با غلظت پایین در مایع CSF یافت می‌شود.در شرایطی که CEA سرم افزایش می‌یابد امکان انتقال این تومورمارکر به درون مایع CSF وجود دارد.درسرطان‌های مغزومتاستازهای مرتبط با آن،افزایش CEA مایع مغزی نخاعی مشاهده می‌شود.
مایع پلورال:
افیوژن پلورال در دوشرایط خوش خیم مانند؛ نارسايي احتقاني قلب، پنوموني، آمبولي ريوي و سيروز کبد یاشرایط بدخیم مانند؛ سرطان ريه، پستان و لنفوم رخ می‌دهد.اندازه‌گیری مارکرهای سرطانی برای افتراق این دونوع افیوژن موثر است. سرطان های ریه، پستان، تخمدان، دستگاه گوارش و سرطان کولورکتال، باعث افزایشCEA در مایع پلورال می‌شوند. دربدخیمی‌های مزوتلیوما، لنفوما، لوسمی و ملانوما این افزایش مشاهده نمی‌شود.
Vahid Department Research & Development
تهیه شده توسط گروه تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
منابع:
- www.mayocliniclabs.com
- https://labtestsonline.org
- A MANUAL OF Laboratory and Diagnostic Tests
- Laboratory Test Handbook
- www.cancercenter.com