(Complete Blood Count)
1- این تست به چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
CBC, Complete Blood Count, CBC with diff, Hemogram, آزمایش شمارش کامل سلول های خونی، آزمایش غلظت خون
2- هدف از انجام تست چیست؟
هدف از انجام این آزمایش:
بررسی وضعیت سلامت عمومی
غربالگری، تشخیص یا پایش انواع بیماری ها و شرایطی که بر سلول های خونی تأثیر می گذارد مانند کم خونی (آنمی)، عفونت، التهاب، سرطان، اختلالات انعقادی (خونریزی).
شمارش کامل خون (CBC) آزمایشی است که سلولهای در گردش خون را آنالیز می کند. این سلولها عبارتند از گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها. در واقع آزمایش CBC می تواند سلامت کلی بدن را ارزیابی کرده و به تشخیص انواع بیماری ها مانند عفونت، کم خونی، التهاب و سرطان خون (لوسمی) کمک نماید.
سلولهای خونی عمدتا در مغز استخوان تولید و بالغ می شوند. این سلولها در شرایط طبیعی و در صورت نیاز، به جریان خون آزاد می شوند. در آزمایش CBC سه نوع سلول آنالیز شده که عبارتند از:
گلبول های قرمز خون
گلبولهای قرمز خون در مغز استخوان تولید می شوند و زمانی که بالغ شدند، وارد جریان خون می شوند. گلبول قرمز حاوی هموگلوبین (پروتئینی که اکسیژن را در سرتاسر بدن منتقل می کند) است. بطور معمول طول عمر یک گلبول قرمز 120 روز است، بنابراین مغز استخوان باید به طور مداوم گلبولهای قرمز جدید تولید کند تا جایگزین گلبولهای قرمز پیر، تخریب شده و یا از دست رفته بدلیل خونریزی شوند.
گلبولهای قرمز به طور معمول از نظر اندازه و شکل یکنواخت هستند، اما ظاهر آنها می تواند تحت تأثیر شرایط مختلفی از جمله کمبود ویتامین B12 ، فولیک اسید و فقر آهن قرار گیرد. یک مثال شایع که در آن گلبولهای قرمز تحت تاثیر قرار می گیرند، کم خونی (آنمی) است. در کم خونی، تعداد گلبول های قرمز و مقدار هموگلوبین کاهش می یابد. بیماری های مختلفی می توانند به کم خونی منجر شوند، بنابراین معمولا برای تعیین علت کم خونی، آزمایشات بیشتری باید انجام شود.
گلبول های سفید خون
گلبول های سفید در خون، سیستم لنفاوی و بافت ها وجود دارند که بخش مهمی از سیستم ایمنی را تشکیل می دهند. این سلول ها به محافظت در برابر عفونت ها کمک می کنند و همچنین در التهاب و واکنش های آلرژی (حساسیت) نقش دارند. پنج نوع مختلف گلبول سفید با عملکردهای متفاوت در بدن وجود دارد: نوتروفیل ها، لنفوسیت ها، بازوفیل ها، ائوزینوفیل ها و مونوسیت ها هستند.
تعداد گلبول های سفید در خون نسبتا پایدار است. با این وجود، ممکن است این تعداد بسته به آنچه در بدن اتفاق می افتد، به طور موقت افزایش یا کاهش یابد. به عنوان مثال، یک عفونت باکتریایی می تواند مغز استخوان را تحریک کند تا تعداد بیشتری نوتروفیل برای مقابله با عفونت تولید کند. در آلرژی ممکن است تعداد ائوزینوفیل ها افزایش یابد. تعداد لنفوسیت ها ممکن است در عفونت ویروسی افزایش پیدا کند. در برخی از بیماری ها، مانند سرطان خون، گلبول های سفید غیر طبیعی (بالغ یا نابالغ) ممکن است به سرعت تکثیر یافته و افزایش پیدا کنند.
پلاکت ها
پلاکت ها در واقع قطعات کوچکی از سلول هستند که در خون گردش می کنند و برای لخته شدن طبیعی خون (در مواقع نیاز) ضروری هستند. هنگامی که یک جراحت یا آسیب ایجاد شده و خونریزی شروع می شود، پلاکت ها به محل آسیب می چسبند، سپس کنار همدیگر تجمع کرده تا یک پلاگ (Plug) موقت تشکیل دهند و به این طریق به توقف خونریزی کمک کنند. همچنین پلاکت ها سیگنال های شیمیایی آزاد می کنند که باعث تجمع پلاکت های دیگر می شود و در نهایت به قسمتی از لخته خون پایدار در محل آسیب تبدیل می شوند تا زمانی که جراحت بهبود یابد.
افرادی که کاهش پلاکت یا اختلال عملکرد پلاکت دارند، ممکن است در معرض خطر خونریزی و مشکلات مربوطه باشند. افزایش پلاکت بیش از حد طبیعی می تواند باعث لخته شدن نابجای خون شود.
آزمایش CBC پارامترهای مختلفی دارد که عبارتند از:
پارامترهای مربوط به گلبولهای قرمز:
– گلبول های قرمز (RBC): شمارش تعداد گلبول های قرمز در نمونه خون
– هموگلوبین (Hb): اندازه گیری مقدار کل هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز
– هماتوکریت (HCT): اندازه گیری درصد گلبول های قرمز در کل حجم خون
– اندکس های گلبول قرمز: که اطلاعات مفیدی در خصوص شرایط فیزیکی گلبول های قرمز ارائه می کنند. این شاخص ها بصورت ذیل می باشند:
- میانگین حجم گویچه ای (MCV): اندازه گیری متوسط سایز گلبول های قرمز
- میانگین هموگلوبین گویچه ای (MCH): اندازه گیری متوسط مقدار هموگلوبین در گلبول های قرمز خون
- میانگین غلظت هموگلوبین گویچه ای (MCHC): اندازه گیری متوسط غلظت هموگلوبین در گلبول های قرمز خون
- گستره پراکندگی گلبول های قرمز (RDW): اندازه گیری اختلاف سایز و حجم گلبول های قرمز خون
پارامترهای مربوط به گلبولهای سفید:
– گلبول های سفید (WBC): شمارش تعداد گلبول های سفید در نمونه خون
– افتراق گلبول های سفید (Diff): شمارش نسبی و مطلق پنج نوع گلبول سفید (نوتروفیل، لنفوسیت، مونوسیت، ائوزینوفیل، بازوفیل)
پارامترهای مربوط به پلاکت ها:
– پلاکت ها (Plt): شمارش تعداد پلاکت ها در نمونه خون
– میانگین حجم پلاکت ها (MPV): اندازه گیری متوسط سایز پلاکت ها
– گستره پراکندگی پلاکت ها (PDW): اندازه گیری اختلاف سایز و حجم پلاکت ها
3- این تست چه زمانی درخواست می‌شود؟
در موارد زیر نیاز به انجام آزمایش CBC است:
- به عنوان یکی از آزمایش های چکاپ
- وجود علایم و نشانه های مرتبط با شرایطی که سلول های خونی را تحت تاثیر قرار می دهند مانند آنمی ها، پلی سایتمی، لوسمی ها و …
- وجود علایم مختلف از جمله خستگی، ضعف، کبودی، خونریزی
- وجود علائم و نشانه های حاکی از عفونت و یا التهاب
- زمانی که بیمار تحت شیمی درمانی است، به طور منظم CBC درخواست می‌شود تا اثر این داروها را بر روی سلولهای خونی بررسی نمایند.
4- تست‌های آزمایشگاهی مکمل این آزمایش کدامند؟
PBS, CRP, ESR, reticulocyte count, iron, vitamin B12, folate, G6PD, Hemoglobin electrophoresis
5- چه نوع نمونه‌ای برای این تست درخواست می‌شود؟
نمونه خون تام با ضد انعقاد EDTA
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
خوردن وعده غذایی پرچرب قبل از انجام این آزمایش منجر به تداخل در نتایج می گردد بنابراین بهتر است قبل از انجام این تست شرایط ناشتایی رعایت شود، اگرچه الزامی برای آن وجود ندارد.
7- نحوه جمع‌آوری نمونه چگونه است؟
برای این آزمایش، خونگیری از ورید بازویی انجام می شود. قبل از نمونه گیری، فرد مراجعه کننده باید داروهایی که مصرف می کند به همراه آخرین زمان مصرف دارو را به اطلاع پرسنل نمونه گیر در آزمایشگاه برساند.
8- روش انجام تست چیست؟
برای انجام این آزمایش از تکنیک شمارش سلولی اتوماتیک (Automated cell count) استفاده می شود.
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
- گلبول های قرمز (RBC): بسیاری از شرایط فیزیولوژیک، طرز قرارگیری بدن، ورزش، ارتفاع زیاد، بارداری
- هماتوکریت (HCT): بارداری، دهیدراسیون
- هموگلوبین (Hb): ارتفاع زیاد، بارداری
- میانگین غلظت هموگلوبین گویچه ای (MCH): آگلوتینین های سرد
- میانگین هموگلوبین گویچه ای (MCHC): چربی خون بالا، گلبول های سفید خون بالا
- گلبول های سفید (WBC): ریتم ساعتی(کمترین تعداد در صبح زود و بیشترین تعداد در عصر) ورزش، بدن درد، تب
- پلاکت (Plt): ورزش، ارتفاع زیاد، هیجان
افزایش گلبول های سفید در موارد زیر مشاهده می‌شود:
عفونت های حاد، سرطان خون، اختلالات میلوپرولیفراتیو، تروما یا جراحت، جراحی، تومورهای بدخیم، اکلامپسی، داروها (بخصوص کینین، آدرنالین)، همولیز حاد، خونریزی حاد، بعد از عمل جراحی برداشتن طحال، نکروز بافتی، هیجان، استرس، ورزش، حالت تهوع، استفراغ.
کاهش گلبول های سفید در موارد زیر مشاهده می‌شود:
عفونت های ویروسی، برخی عفونت های باکتریال، هایپراسپلنیسم، سرکوب شدن مغز استخوان (بعلت مسمومیت با فلزات سنگین، اشعه های یونیزان، برخی داروها از جمله باربیتورات ها، برخی آنتی بیوتیک ها، آنتی هیستامین ها، داروهای ضدصرع، داروهای ضد تیروئید، شیمی درمانی سرطان خون، داروهای قلبی-عروقی، دیورتیک ها، داروهای ضد درد و ضد التهاب) ، اختلالات اولیه مغز استخوان از جمله لوسمی (سرطان خون)، آنمی های پرنیشوز و آپلاستیک، سندروم چدیاک – هیگاشی
افزایش گلبول های قرمز در موارد زیر مشاهده می‌شود:
افزایش اولیه گلبول های قرمز: پلی سایتمی ورا (یک اختلال میلوپرولیفراتیو)، افزایش تولید گلبول های قرمز در مغز استخوان
افزایش ثانویه گلبول های قرمز: بیماری کلیوی، تومورها، ارتفاع زیاد، بیماری ریوی، بیماری قلبی، کاهش ونتیلاسیون آلوئولی، هموگلوبینوپاتی ها
افزایش نسبی گلبول های قرمز(کاهش حجم خون): دهیدراسیون (اسهال، استفراغ)
کاهش گلبول های قرمز در موارد زیر مشاهده می‌شود:
آنمی ها، لنفوم هوجکین و سایر لنفوم ها، مولتیپل میلوما، اختلالات میلوپرولیفراتیو، سرطان خون (لوسمی)، خونریزی حاد و مزمن، بیماری لوپوس، تب روماتیسمی، اندوکاردیت
افزایش هموگلوبین در موارد زیر مشاهده می‌شود:
پلی سایتمی ورا، نارسایی احتقانی قلب، بیماری انسدادی ریوی مزمن، بعد از انتقال خون/سوختگی/خونریزی
کاهش هموگلوبین در موارد زیر مشاهده می‌شود:
فقر آهن، تالاسمی، آنمی پرنیشوز، هموگلوبینوپاتی ها، بیماری کبدی، کم کاری تیروئید، خونریزی حاد و مزمن، آنمی همولیتیک، لنفوم هوجکین، لوسمی، لنفوم، لوپوس، نکروز کلیوی
افزایش هماتوکریت در موارد زیر مشاهده می‌شود:
افزایش گلبول های قرمز، شوک، غلظت خون به دلایل مختلف
کاهش هماتوکریت در موارد زیر مشاهده می‌شود:
لوسمی ها، لنفوم ها، بیماری هوجکین، اختلالات میلوپرولیفراتیو، نارسایی آدرنال، بیماری های مزمن، خونریزی حاد و مزمن، همولیز (عفونت ها، داروها، سوختگی حاد)
افزایش پلاکت (Thrombocytosis) در موارد زیر مشاهده می‌شود:
بدخیمی ها، پلی سایتمی ورا، بعد از برداشتن طحال، آرتریت روماتوئید، کم خونی فقر آهن
کاهش پلاکت (Thrombocytopenia) در موارد زیر مشاهده می‌شود:
هایپراسپلنیسم، خونریزی، لوسمی و سایر اختلالات میلوفیبروزی، اختلالات کمبود پلاکت ارثی (مانند سندروم ویسکوت – آلدریچ)، انعقاد درون رگی منتشره (DIC)، لوپوس، آنمی پرنیشوز، برخی کم خونی های همولیتیک، شیمی درمانی سرطان، عفونت های حاد و مزمن
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
میزان طبیعی پارامترهای مختلف آزمایش CBC در آزمایشگاه وحید بصورت ذیل می باشد، اگرچه این میزان در هر آزمایشگاه و هر سن و جنس متفاوت است.
مقادیر طبیعی گلبول های سفید (WBC) بر حسب 10*3/µL می باشد: | |
محدوده سنی | محدوده مرجع |
| 1 – 30 Days | 9.1 – 34 |
| 31 Days – 2 Years | 6 – 14 |
| 2 – 9 Years | 4 – 12 |
| > 10 Years | 4 – 10.5 |
مقادیر طبیعی گلبول های قرمز (RBC) بر حسب 10*6/µl می باشد: | |
محدوده سنی | محدوده مرجع |
| 1 – 14 Days | 4.1 – 6.1 |
| 15 Days – 2 Month | 4 – 6 |
| 2 Month – 6 Month | 3.8 – 5.6 |
| 6 Month – 1 Years | 3.8 – 5.2 |
| 1 – 6 Years | 3.9 – 5.3 |
| 6 – 16 Years | 4 – 5.2 |
| 16 – 18 Years | 4.2 – 5.4 |
| > 18 Years (Men) | 4.5 – 5.5 |
| > 18 Years (Women) | 4 – 5 |
مقادیر طبیعی هموگلوبین (Hb) بر حسب g/dL می باشد: | |
محدوده سنی | محدوده مرجع |
| 1 – 30 Days | 15 – 24 |
| 1 Month – 2 Years | 10.5 – 14 |
| 2 – 9 Years | 11.5 – 14.5 |
| 10 – 17 (Men) | 12.5 – 16.1 |
| 10 – 17 (Women) | 12 – 15 |
| > 17 Years (Men) | 13.5 – 18 |
| > 17 Years (Women) | 12.5 – 16 |
مقادیر طبیعی هماتوکریت(Hematocrit) بر حسب % می باشد: | |
محدوده سنی | محدوده مرجع |
| 1 – 30 Days | 44 – 70 |
| 1 Month – 2 Years | 32 – 42 |
| 2 – 9 Years | 33 – 43 |
| 10 – 17 (Men) | 36 – 47 |
| 10 – 17 (Women) | 35 – 45 |
| > 17 Years (Men) | 42 – 52 |
| > 17 Years (Women) | 37 – 47 |
مقادیر طبیعی MCV (Mean Corpuscular Volume) بر حسب fl می باشد: | |
محدوده سنی | محدوده مرجع |
| 1 – 30 Days | 99 – 115 |
| 1 Month – 2 Years | 72 – 88 |
| 2 – 9 Years | 76 – 90 |
| 10 – 17 Years | 78 – 95 |
| > 17 Years | 78 – 100 |
مقادیر طبیعی MCH (Mean Corpuscular Hemoglobin) بر حسب pg/cell می باشد: | |
محدوده سنی | محدوده مرجع |
| 1 – 30 Days | 33 – 39 |
| 1 Month – 2 Years | 24 – 30 |
| 2 – 9 Years | 25 – 31 |
| 10 – 17 Years | 26 – 32 |
| > 17 Years | 27 – 31 |
مقادیر طبیعی MCHC
(Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration)
بر حسب g/dL می باشد:
32 – 36
مقادیر طبیعی Platelet بر حسب 10*3/µL می باشد: | |
محدوده سنی | محدوده مرجع |
| 1 – 7 Days | 84 – 478 |
| 8 Days – 1 Years | 150 – 400 |
| > 1 Years | 150 – 450 |
تهیه شده توسط:
واحد تحقیق و توسعه (R & D) آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
دکتر احسان کاکاوندی، دکتر محمد وحید دستجردی
تهیه شده توسط واحد تحقیق و توسعه (R & D) آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید: دکتر احسان کاکاوندی، دکتر محمد وحید دستجردی
:References
Jacobs & DeMott Laboratory Test Handbook with Key Word Index 5th Edition