Cancer Antigen 125 (CA125)
1- این تست به چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
CA125 Tumor Marker
2- هدف از انجام تست چیست؟
پروتئین CA125 به عنوان یک تومورمارکر بر روی سطح اغلب(نه همه‌ی) سلول‌های سرطان تخمدان ظاهر می‌شود. آزمایش CA125 سطح این پروتئین در خون را اندازهگیری می‌کند. افزایش CA125در همه‌ی خانم‌های مبتلا به سرطان تخمدان مشاهده نمی‌شود بنابراین همراه با این تست، آزمایش‌های تکمیلی (مانند transvaginal ultrasound) نیز درخواست می‌شود.
سرطان تخمدان پنجمین عامل مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرطان در زنان است. طبق گفته انجمن سرطان آمریکا (ACS) خطر ابتلا به این سرطان 1 به 75 و خطر مرگ و میر 1 به 100 است. شایع‌ترین سرطان تخمدان، سرطان” اپیتلیال تخمدان” است. در این سرطان سلول‌های پوششی تخمدان با رشد غیرطبیعی حدود 80 تا 90 درصد تخمدان را درگیر می‌کنند. سرطان اپیتلیال تخمدان برحسب نوع سلول بدخیم که شامل سلول ) serousشایع‌ترین) ، endometrioid، mucinousو clear است، به چهار زیر واحد طبقه بندی می‌شود.
علائم سرطان تخمدان معمولاً غیراختصاصی هستند و کم‌تر از 20 درصد این سرطان‌ها در مراحل اولیه شناسایی می‌شوند. آزمایش CA125 برای غربالگری بیماری سرطان تخمدان در میان خانم‌های با ریسک ابتلا بالا مطرح نیست؛ زیرا سطح تومورمارکر در مراحل اولیه سرطان افزایش نمی‌یابد.
جهش در ژن‌های BRCA1و BRCA2، افزایش سن، سابقه ارثی، سابقه باروری یا ناباروری، مصرف داروهای هورمونی و چاقی ریسک ابتلا به بیماری سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد
3- این تست چه زمانی در خواست می‌شود؟
تست CA125در زنان مبتلا به سرطان تخمدان درخواست می‌شود. در مراحل پیشرفته بیماری علائم غیراختصاصی ظاهر می‌شوند. این علائم شامل:
- درد، تورم و احساس فشار در شکم یا لگن
- خون‌ریزی زیاد و نامنظم از واژن مخصوصا بعد از یائسگی
- ترشحات سفیدِ بی‌رنگ یا به رنگ خون در واژن
- ظهور توده در ناحیه لگن
- مشکلات گوارشی مانند نفخ و یبوست
- -ارزیابی روند درمان در افراد مبتلا به سرطان تخمدان
4- تست‌های آزمایشگاهی مکمل CA125 کدام‌اند؟
: HE4 Human Epididymis Protein 4 توسط بیشتر (نه همه) سلول‌های سرطانی اپیتلیال تخمدان ساخته و به عنوان تومورمارکر شناخته می‌شود. برای اندازهگیری سطح این پروتئین در خون “تست “HE4 درخواست می‌شود. در بیماری سرطان اپیتلیال تخمدان سطح ” “Human Epididymis Protein 4خون زنان افزایش می‌یابد.
درخواست تست HE4 درکنار تومورمارکر CA125برای ارزیابی روند درمان سرطان تخمدان، نسبت به درخواست تنهای هر کدام از تست‌ها بسیار مفید‌تر است. برای تعیین وضعیت بالینی بیماران این تست‌ها باید قبل از شروع درمان درخواست شوند.
برای محاسبه شاخص Risk of Ovarian Malignancy Algorithm (ROMA)سطح CA125 خون مورد نیاز است. این شاخص خطرابتلای بیمار به سرطان تخمدان را مشخص می‌کند. برای محاسبه ROMAسطح HE4،CA125 و شاخص ثابت زنان قبل و بعد از یائسگی در فرمول استاندارد قرار می‌گیرد. پزشکان متخصص برای تعیین بدخیمی توده‌های مشکوک لگن محاسبه این شاخص را از آزمایشگاه‌های تشخیص طبی درخواست می‌کنند.
Carcinoembryonic Antigen (CEA):
هدف از انجام آزمایش، اندازهگیری سطح CEA درخون است. پروتئین CEAاز بافت‌های جنینی حاصل می‌شود. در هنگام تولد سطح CEAخون نوزاد بالا است در صورتی که سطح آن در افراد بالغ بسیار ناچیز است. افزایش مقدار CEAدر افراد بالغ می‌تواند نشان‌دهنده برخی سرطان‌ها مانند رکتوم، ریه، سینه، کبد، پانکراس، معده و تخمدان باشد.
5- چه نوع نمونه ای برای این تست درخواست می‌شود؟
نمونه خون
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
باید24 ساعت قبل از انجام آزمایش از مصرف مولتی‌ویتامین‌ها یا موادغذایی حاوی بیوتین((B7 که معمولا در مکمل‌های تقویتی پوست، مو و ناخن استفاده می‌شود، اجتناب گردد.
7- نحوه جمع آوری نمونه چگونه است؟
نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع آوری می‌شود:
- قبل از جمع آوری نمونه، مراجعه کننده احراز هویت می‌شود.
- قبل از نمونه گیری، از حساسیت های مراجعه کننده به ضدعفونی کننده‌ها و مواد لاتکس سوال می‌شود.
- داروهای مصرفی سوال و سپس ثبت می‌شوند.
- ظرف‌های نمونه گیری متناسب با تست انتخاب می‌شود. برای این آزمایش از ضد انعقادهای (K2,K3)EDTAو لیتیوم هپارین نیز استفاده می‌شود.
- قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه کننده در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
8- بهترین روش های انجام تست کدام اند؟
الایزا:
الایزا به روش‌های مختلفی انجام می شود. در این روش آنتی ژن متصل به سطح جامد با آنتی بادی همراه با آنزیم وارد واکنش می شود. تشخیص، با ارزیابی فعالیت این آنزیم به کمک سوبسترا صورت می‌گیرد.
الکتروکمی لومینسانس :
تکنولوژی که در سال‌های اخیر طراحی شده است به نام کمی لومینسانسCL)) یا لومینسانس معروف است که محصول نهایی قابل سنجش آن، نور است. کمی‌لومینسانس به تابش نور از محصول تهیج شده یک واکنش شیمیایی، زمانی که به سطح پایه بر می گردد، اطلاق می شود. مثال بسیار ساده برای این واکنش آتش گرفتن یک چوب کبریت است. در این فرآیند گوگرد در طی یک واکنش شیمیایی، اکسید شده و تولید نور می کند. با تلفیق یک واکنش کمی‌لومینسانس و یک واکش ایمونولوژیک می توان با اندازه گیری مقدار نور تابش یافته، غلظت مولکول‌ها را تعیین کرد.
وقتی یک الکترون از سطح تهیج شده یا بالاتر به سطح پایین‌تر انرژی می‌رسد و انرژی خود را به صورت نور متصاعد می‌کند، واکنش را به نام لومینسانس می‌شناسیم. انواع متعددی از پدیده لومینسانس شناخته شده‌اند که شامل فلورسانس، فسفرسانس و کمی‌لومینسانس است. پدیده کمی‌لومینسانس از سایر پدیده‌های لومینسانس متفاوت است و در آن واکنش شیمیایی یا الکتروشیمیایی باعث تهیج نمی شود ولی حاصل این تهیج مشابه فلورسنس بوده و در حین بازگشت الکترون به سطح پایه انرژی، نور منتشر می شود. الکتروکمی لومینسانس نوعی از کمی لومینسانس است که در آن واکنشی که به تولید نور می انجامد با جریان الکتریکی آغاز و با قطع آن خاتمه می یابد و نور تولید شده در این روش تنها در محل الکترود ایجادگر جریان الکتریکی به وجود می‌آید.
در مقایسه با روش الایزا:
-پایداری تست‌های کمی‌لومینسانس نسبت به الایزا بسیار بالا است.
– زمان انجام تست‌های کمی‌لومینسانس بسیار پایین‌تر از زمان انجام تست الایزا است.
-تکرارپذیری در روش کمی‌لومینسانس بسیار بالاتر از روش الایزا است. حساسیت روش الایزا آنقدر نیست که بتواند به تمامی محدوده‌ها دسترسی داشته باشد در حالی‌که در روش کمی لومینسانس به دلیل ماهیت شمارش فوتون‌های پرتاب شده، می توان به هر کدام ازمحدوده‌های جوابدهی دسترسی داشت. به عبارت دیگر رنج دینامیکی خطی کمی لومینسانس در این دستگاه 10 به توان 6 است ولی جذب نور الایزا بسیار پایین‌تر است.
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
-عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
-عدم رعایت نحوه نمونه گیری صحیح
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
محدوده نرمال مرجع متناسب با روش انجام تست متفاوت است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی وحید برای اندازه گیری CA125 نمونه خون از روش الکترو کمی لومینسانس استفاده می‌شود.
نتیجه آزمایش CA125 با دستگاه e411 Cobase به روش الکترو کمی لومینسانس به صورت زیر گزارش می‌شود:
Normal: ≤ 35 U/ml
تشخیص قطعی سرطان تخمدان با معاینه لگن، عکس‌های رادیوگرافی و تست‌های آزمایشگاهی صورت می‌پذیرد.
هدف اصلی از اندازهگیری سطح CA125، ارزیابی روند درمان بیماران مبتلا به سرطان تخمدان است. افزایش سطوح HE4و CA125 پس از درمان نشان‌دهنده عدم پاسخ بیماری به درمان یا بازگشت سرطان است. تست HE4 با حساسیت و اختصاصیت بیشتر برای محاسبه ریسک خطر ابتلا به سرطان تخمدان(ROMA) در زنان درخواست می‌شود.
در شرایط زیر افزایش سطح CA125 مشاهده می‌شود:
-بارداری(سه ماه اول بارداری)
-اندومتریوز
-التهاب لگن
-دوران قاعدگی
-هپاتیت حاد ومزمن
-آسیت
-پری‌تونیت
-پانکراتیت
-بیماری‌های دستگاه گوارش
-سندروم میگز
-پلورال افیوژن
-پری‌کاردیت
-کیست تخمدان
Vahid Department Research & Development
تهیه شده توسط گروه تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
منابع:
www.mayocliniclabs.com
https://labtestsonline.org