Generic filters
Exact matches only

ادرار و سیستم ادراری (قسمت ششم)

بیلی روبین در ادرار

بیلی روبین در سلول های رتیکولواندوتلیال طحال و مغز استخوان در نتیجه تجزیه ی هموگلوبین به وجود می آید و به کبد منتقل می شود. هر بیماری که باعث افزایش بیلی روبین کونژوگه در جریان خون شود باعث افزایش مقادیر بیلی روبین در ادرار می شود. مقادیر افزایش یافته زمانی ظاهر می شوند که چرخه تخریب طبیعی در اثر انسداد مجاری صفراوی یا آسیب کبدی مختل شود. بیلی روبین ادرار یک نشانه زودهنگام از بیماری های هپاتوسلولار کبدی و یا انسداد مجاری صفراوی است.

تست بیلی روبین باید بخشی از آزمایش ادرار باشد. چون بیلی روبین اغلب قبل از علائم دیگر اختلالات عملکردی کبد ( مثل یرقان ) در ادرار بروز می کند. نه تنها وجود بیلی روبین در ادرار نشانه اولیه بیماری کبدی است، بلکه به وسیله تشخیص آن در ادرار می توان به تعیین دلیل یرقان کمک کرد. وجود مقادیر بسیار ناچیز بیلی روبین در ادرار غیرطبیعی است و نیاز به بررسی های بالینی بیشتری دارد.

افزایش بیلی روبین ادرار در اختلالات زیر دیده می شود:

 

  1. هپاتیت ها و بیماری های کبدی به دلیل عفونت ویروسی
  2. قرار گرفتن در معرض مواد سمی
  3. انسداد مجاری صفراوی
  4. تومورهای مجاری صفراوی و کبدی
  5. سپتی سمی (Septisemia)
  6. پرکاری تیروئید

در آنمی همولیتیک بیلی روبین ادرار منفی است.

در حالت طبیعی کمتراز  mg/dl 02/0 بیلی روبین از طریق ادرار دفع می شود.در شرایط قلیایی دفع ادراری بیلی روبین افزایش می یابد.

روش های تشخیص بیلی روبین در ادرار

 

1- بررسی فیزیکی ادرار جهت تشخیص بیلی روبین

در اثر تکان دادن نمونه ادرار حاوی بیلی روبین، در سطح نمونه کف ایجاد می شود. لذا وقتی نمونه ادرار قهوه ای مایل به زرد یا زرد مایل به سبز است و به وجود بیلی روبین مشکوک هستیم ، نمونه را می توان تکان داد. در صورت تولید کف زرد یا زرد مایل به سبز به احتمال زیاد بیلی روبین وجود دارد. این روش چندان حساس نیست و نیاز به حداقل  mg/dl 2 بیلی روبین دارد. لذا در مواردی که میزان دفع غیرطبیعی بیلی روبین پایین باشد ، منفی خواهد بود.

2- روش اکسیداسیون برای تشخیص بیلی روبین ادرار

عملکرد بسیاری از روش های شیمیایی تشخیص بیلی روبین در ادرار براساس اکسیداسیون بیلی روبین و تولید بیلی وردین سبز رنگ می باشد. براین اساس روش های متعددی مثل آزمایش فوشه ، آزمایش اسمیت و آزمایش لکه هاریسون طراحی شده است.

آزمایش اسمیت برای تشخیص بیلی روبین در ادرار

 

  1. 5 میلی لیتر ادرار اسیدی را درون لوله بریزید.
  2. 2 میلی لیتر الکل را به آرامی به سطح ادرار اضافه کنید به طوری که با یکدیگر مخلوط نشوند.
  3. ایجاد یک حلقه سبز در فصل مشترک دو مایع نشانه نتیجه مثبت است.

روش اسمیت برای مقادیر mg/dl 1_3/0 حساس است و نتایج به صورت مثبت و منفی گزارش می شود.

آزمایش لکه هاریسون برای تشخیص بیلی روبین در ادرار

  1. 10 میلی لیتر ادرار اسیدی شده را به یک لوله آزمایش منتقل کنید.
  2. 5 میلی لیتر کلرید باریم 10 درصد را به نمونه اضافه کنید.
  3. محتویات به خوبی مخلوط شود تا رسوب حاصل از ترکیب بیلی روبین با کلرید باریم تشکیل شود.
  4. با استفاده از کاغذ صافی ، مخلوط فوق را صاف کنید.
  5. اجازه دهید رسوب موجود بر روی کاغذ صافی خشک شود.
  6. یک قطره معرف فوشه را بر روی محل رسوب در کاغذ صافی بریزید.
  7. ایجاد رنگ سبز _ آبی نشانه وجود بیلی روبین است.

آزمایش فوشه برای تشخیص بیلی روبین ادرار

شناخته شده ترین روش برای تشخیص بیلی روبین ادرار بر اساس واکنش فوشه است و قادر به شناسایی مقادیر 0.005 _0.1mg/dl بیلی روبین در ادرار است. نتایج به صورت مثبت و منفی گزارش می شوند.

حساسیت روش نوار ادرار در حدود  0.5 mg/dl بیلی روبین کونژوگه می باشد و برای آشکار سازی بیلی روبین ادرار به طریق نوار ادراری ، نیاز به افزایش حدود  25 برابر دفع ادراری بیلی روبین می باشد. تفسیر واکنش های رنگی بیلی روبین با نوار ادراری مشکل تر از سایر آزمون هاست و سایر رنگ دانه های ادراری به راحتی در این واکنش شرکت می کنند و یا سبب تداخل می گردند.

عوامل مداخله کننده در تست بیلی روبین ادرار

  • برخی داروها مثل تیوپنتال باعث ایجاد جواب منفی کاذب و داروهای دیگری مثل استامینوفن، آلبندازول، آلوپورینول، آلپرازولام، ویتامین C، بارپیتورات ها، سفازولین و کلرامفنیکل باعث ایجاد جواب مثبت کاذب می شوند.
  • در مواجهه با نور ، بیلی روبین سریعا تجزیه می شود، به همین دلیل آزمایش سریعا باید انجام شود.
  • مقادیر بالای ویتامین C یا نیترات باعث کاهش حساسیت انجام تست می شود.

اوروبیلینوژن در ادرار

بیلی روبین که از تجزیه هموگلوبین ایجاد می شود پس از انتقال به روده از طریق عملکرد آنزیم های باکتریایی روده به اوروبیلینوژن تبدیل می شود. مقادیری از اوروبیلینوژن به صورت اوروبیلین دفع شده و مابقی آن مجددا جذب جریان خون شده و به کبد می رود. در کبد اوروبیلینوژن به عنوان اجزای سازنده اسیدها و نمک های صفراوی به کار گرفته می شود. یک مقدار بسیار ناچیز از اوروبیلینوژن از طریق جریان خون به کلیه ها منتقل و دفع می شود. 

برخلاف بیلی روبین ، اوروبیلینوژن بی رنگ است و اندازه گیری آن یکی از حساس ترین تست ها برای تعیین اختلالات عملکرد کبد است. هرعاملی که سبب افزایش تولید بیلی روبین گردد و هر بیماری که باعث اختلال در بازجذب اوروبیلینوژن توسط کبد شود، موجب افزایش اوروبیلینوژن ادرار می گردد. افزایش مقادیر اوروبیلینوژن یکی از سریع ترین نشانه های بیماری های کبدی و اختلالات همولیتیک است.

عدم وجود اوروبیلینوژن از نظر تشخیصی قابل توجه است و نشان دهنده انسداد صفراوی است. به این معنی که اگر اوروبیلینوژن منفی و بیلی روبین مثبت باشد اختلال در مسیر دفع بیلی روبین (مجاری صفراوی) است. اگر اوروبیلینوژن مثبت و بیلی روبین منفی  باشد، مشکلی در مسیر دفع نیست و افزایش بیلی روبین به دلایل مختلف مثل یرقان یا همولیز داخل عروقی ( آنمی همولیتیک ) عامل مثبت شدن اوروبیلینوژن می باشد. حداکثر غلظت اوروبیلینوژن طبیعی در ادرار برابر  1mg/dl است در حالی که میزان طبیعی دفع اوروبیلینوژن روزانه در ادرار 0.2­ _ 2.5 mg/dl می باشد. افزایش دفع اوروبیلینوژن ادرار به بیش از 1mg/dl در ناهنجاری های همولیتیک و بیماری های کبدی شایع می باشد.

براساس معرف مورد استفاده، روش های تشخیص اوروبیلینوژن به دو دسته تقسیم می شوند :

 الف) روش متکی بر واکنش با معرف ارلیش

  1. 5ml ادرار را به یک لوله منتقل کنید.
  2. 5mlمعرف ارلیش اضافه کنید.
  3. محتویات را به خوبی مخلوط کنید.
  4. ظهور رنگ قرمز را مورد بررسی قرار دهید.

 این روش برای اوروبیلینوژن اختصاصی نیست و تحت تاثیر عوامل مداخله گر متعددی قرار می گیرد.

ب) روش متکی بر واکنش با نمک دیازونیوم ( واتسون شوارتز )

  1. دو لوله انتخاب و به هر دو لوله 2 میلی لیتر ادرار و 4 میلی لیتر محلول استات سدیم اضافه کنید.
  2. به لوله اول 2 میلی لیترکلروفرم اضافه کنید.
  3. به لوله دوم 2 میلی لیتر بوتانول اضافه کنید.
  4. هر دو لوله را به خوبی مخلوط کنید.
  5. لوله ها را در جا لوله ای قرار دهید تا دو فاز در آن ها تشکیل شود.

 

 

واتسون شوارتز

حالات ممکن

لوله کلروفرمی

لوله بوتانولی

لایه کلروفرمی

لایه استاتی

لایه بوتانولی

لایه استاتی

وجود اوروبیلینوژن

رنگی

بی رنگ

رنگی

بی رنگ

وجود پورفوبیلینوژن

بی رنگ

رنگی

بی رنگ

رنگی

وجود سایر مواد

بی رنگ

رنگی (کم رنگ )

رنگی (کم رنگ )

بی رنگ

 

* دفع ادراری همزمان اوروبیلینوژن و پورفوبیلینوژن سبب ایجاد رنگ قرمز در هر دو فاز و هر دو لوله می شود.

* در صورتی که دفع اوروبیلینوژن زیاد باشد ممکن است هر دو فاز لوله کلروفرمی قرمز شود. برای تمایز این حالت از وجود همزمان اوروبیلینوژن و پورفوبیلینوژن لازم است استخراج کلروفرمی بر روی مایع رویی لوله کلروفرمی انجام شود. در صورتی که مایع رویی قرمز نبود آنگاه دفع مقادیر زیاد اوروبیلینوژن مطرح می شود.

دلایل افزایش اوروبیلینوژن

 

  • آسیب های کبدی مثل بیماری های صفراوی، سیروز ویروسی یا مسمومیت، هپاتیت های حاد
  • افزایش تخریب بیلی روبین در آنمی همولیتیک ، آنمی پرنشیوز ، مالاریا
  • خون ریزی درون بافتی به دلیل انفارکتوس ریوی، کبودی بیش از حد
  • کلانژیت

 اگر دفع مقادیر بیلی روبین به درون روده مختل شود، سطح طبیعی دفع اوروبیلینوژن در ادرار کاهش می یابد و یا اصلا دفع نمی شود. از علل این اتفاق می توان به انسداد مجاری صفراوی اشاره کرد. در این موارد مدفوع بی رنگ می شود. کاهش دفع اوروبیلینوژن در ادرار  را می توان به کلستاز ، التهاب حاد مجاری صفراوی و سرطان پانکراس مرتبط دانست. در مدت درمان با آنتی بیوتیک، سرکوب باکتری های فلور نرمال روده باعث جلوگیری از تبدیل بیلی روبین به اوروبیلینوژن می شود که باعث کاهش دفع اوروبیلینوژن از ادرار می شود.

عوامل مداخله کننده با تست اوروبیلینوژن ادرار

  • داروهایی که بر مقادیر اوروبیلینوژن موثر هستند به دو دسته ایجاد کننده کلستاز و کاهش دهنده فلور نرمال روده تقسیم می شوند.
  • ادرار به شدت قلیایی، مقدار اوروبیلینوژن را بیشتر از مقادیر واقعی آن نشان می دهد.
  • ادرار به شدت اسیدی، مقدار اوروبیلینوژن را کمتر از مقادیر واقعی آن نشان می دهد.
  • داروهایی که باعث ایجاد همولیز در ادرار می شوند باعث افزایش دفع اوروبیلینوژن ادرار می شوند.
  • اگر ادرار پر رنگ باشد، خواندن نوار ادراری سخت خواهد شد.

 

تست

در افراد سالم

بیماری های همولیتیک

بیماری های کبدی

انسداد مجاری صفراوی

اوروبیلینوژن ادرار

در محدوده طبیعی

افزایش یافته

افزایش یافته

کاهش یافته و یا عدم وجود

بیلی روبین

منفی

منفی

منفی / مثبت

مثبت

 

 

 

تهیه شده توسط:
واحد تحقیق و توسعه (R & D) آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
دکتر محمد وحید دستجردی
تهیه شده توسط واحد تحقیق و توسعه (R & D) آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید: دکتر محمد وحید دستجردی ، سید محمد حسین حسینی

:References

برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.

1 – 4 Days: 0.3 – 1

5 – 365 Days: 0.2 – 0.45 (Female)

5 – 365 Days: 0.2 – 0.5 (Male)

1 – 3 Years: 0.2 – 0.7

4 – 14 Years: 0.3 – 0.7

14 – 19 Years: 0.5 – 1 (Female)

14 – 19 Years: 0.5 – 1.3 (Male)

20 – 150 Years: 0.3 – 1.4