Prothrombin Time (PT)
1- این تست به چه نام های دیگری شناخته می‌شود؟
Protime
2- هدف از انجام تست چیست؟
پروتئین پروترومبین به وسیله کبد برای تکمیل فرآیند انعقاد ساخته می‌شود. ساخت پروترومبین به جذب کافی ویتامینK توسط بدن وابسته است. در طول پروسه انعقاد، پروترومبین به ترومبین تبدیل می‌شود. در بیماران با مشکل کبدی مقدار پروترومبین کاهش می‌یابد. تست PT یکی از چهار تست مهم در ارزیابی آزمون‌های انعقادی پلاسما است. تست PTمستقیما نقص احتمالی در مرحله 2 سیستم انعقادی خارجی و عملکرد پنج فاکتور مهم خون در این مسیر را بررسی می‌کند. پروترومبین(ǁ)،فیبرینوژن(ǀ)، فاکتورV، فاکتورVǁ و فاکتور X از جمله این فاکتور ها هستند. همچنین این تست برای تشخیص دیس فیبرینوژنمی، تاثیر داروهای ضد انعقادی، نارسایی‌های کبدی و کمبود ویتامین K استفاده می‌شود.
3- این تست چه زمانی در خواست می‌شود؟
تست PT برای افراد تحت درمان با داروی وارفارین درخواست می‌شود. نتایج آزمایش به صورت یک عدد استاندارد شده ( (INRمحاسبه و گزارش می‌شود. پزشک با استفاده از INR دوز دارو در بیماران را تنظیم می‌کند.
در بیماران با “علائم خونریزی یا ایجاد لخته در عروق خونی” تست PT درخواست می‌شود، این علائم شامل:
- خونریزی غیرطبیعی یا کبودی بدون دلیل در نقاط بدن
- خونریزی بینی
- خونریزی لثه
- ایجاد لخته‌های خون در ورید یا شریان
معمولا قبل از عمل جراحی تست‌های PT و PTT درخواست می‌شود؛ زیرا در عمل جراحی خطر خونریزی بسیار بالا است همچنین بعضی از افراد سابقه خون‌ریزی‌های غیرطبیعی و مشکلات انعقادی قبل از عمل دارند.
4- تست‌های آزمایشگاهی مکمل PT کدام‌اند؟
PTT :
این آزمایش تمامی فاکتورهای انعقادی مسیر داخلی (به جز پلاکت‌ها) را با اندازه‌گیری زمان لازم برای تشکیل لخته فیبرینی بعد از اضافه کردن کلسیم و امولسیون فسفولیپید به نمونه پلاسما ارزیابی می‌کند. تست PTT کمبود فاکتورهای مسیر انعقادی داخلی و تست PT کمبود فاکتورهای مسیر انعقادی خارجی را بررسی می‌کند.
One-stage factor assays extrinsic coagulation system:
زمانی که نتایج PT و PTT طولانی باشند، انجام این آزمایش در تشخیص کمبود فاکتورهای ǁ، V و X کمک‌کننده است. زمانی که PT غیر طبیعی و PTT طبیعی باشد، ممکن است کمبود در فاکتور Vǁ باشد. در این آزمایش، نمونه‌های رقیق شده پلاسمای بیمار به پلاسمای سوبسترا که در یک فاکتور نقص دارد اضافه می‌شود. فعالیت این مخلوط با فعالیت طبیعی منحنی استاندارد برای هر فاکتور مقایسه می‌شود. اگر زمان انعقاد در مخلوط بیمار سوبسترا از حالت‌طبیعی طولانی‌تر شد، بیمار در فاکتور مورد نظر نقص دارد.
One-stage factor assays intrinsic coagulation system:
زمانی که نتایج تست PT طبیعی و PTT غیرطبیعی باشد انجام این آزمایش در تشخیص کمبود فاکتورهای Xǁ ،Xǀ،ǀX،Vǀǀǀ کمک‌کننده است. در این آزمایش نمونه‌های رقیق شده پلاسمای بیمار به پلاسمای سوبسترا که در یک فاکتور نقص دارد، اضافه می‌شود. فعالیت این مخلوط با فعالیت طبیعی منحنی استاندارد برای هر فاکتور مقایسه می‌شود. اگر زمان انعقاد در مخلوط بیمار سوبسترا از حالت طبیعی طولانی‌تر شد، بیمار در فاکتور مورد نظر نقص دارد.
فیبرینوژن: این آزمایش غلظت پلاسمایی فیبرینوژن برای انعقاد را اندازه‌گیری می‌کند. کمبود فیبرینوژن(فاکتورǀ) می‌تواند منجر به اختلالات خون‌ریزی‌دهنده خفیف تا شدید گردد.
Lupus Anticoagulant:
لوپوس آنتی کواگولانت، یک اتوآنتی بادی است که در اثر حساسیت سیستم ایمنی بدن به فسفولیپیدها یا پروتئین‌های مرتبط با فسفولیپیدهای خودی در بدن تولید می‌شود. فسفولیپیدها نقش حیاتی در فرایند انعقاد خون ایفا می‌کند. فسفولیپیدها در سطح پلاکت‌ها وجود داشته و در فعال شدن فاکتورهای انعقادی در فرایند هموستاز نقش دارند.
5-چه نوع نمونه ای برای این تست درخواست می‌شود؟
نمونه خون
6-مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
- مصرف داروهای استامینوفن(مسمومیت)، آسپیرین(دوز بسیار زیاد)، کومارین، هپارین، کواینین، کواینیدین، تیروکسین، متیل دوپا و.. باعث افزایش کاذب تستPT می‌شوند.
- مصرف داروهای مناندیول،O.C.P و مرکاپتوپورین باعث کاهش کاذب تست PT می‌شوند.
7- نحوه جمع آوری نمونه چگونه است؟
نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع آوری می‌شود:
- قبل از جمع‌آوری نمونه، مراجعه کننده احراز هویت می‌شود.
- قبل از نمونه‌گیری، از حساسیت‌های مراجعه‌کننده به ضدعفونی کننده‌ها و لاتکس سوال می‌شود.
- داروهای مصرفی سوال و سپس ثبت می‌شود.
- ظرف‌های نمونه‌گیری متناسب با تست انتخاب می‌شود. از ظرف‌های حاوی ضدانعقاد سیترات استفاده می‌شود. (یک واحد سیترات و 9 واحد خون)
- قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه‌کننده در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
- نمونه‌گیری در کمترین زمان ممکن انجام می‌شود. طولانی‌شدن زمان نمونه‌گیری باعث فعال شدن فاکتورهای انعقادی و در نتیجه افزایش زمان تست PT می‌شود.
8- بهترین روش‌های انجام تست کدام‌اند؟
اندازه‌گیری زمان پروترومبین به روش‌های دستی و دستگاهی انجام می‌شود. امروزه دستگاه‌های مدرن کوآگولامتر مختلفی برای اندازه‌گیری زمان پروترومبین طراحی شده است. اساس روش‌های دستی و دستگاهی به صورت زیر است:
- در دمای 37درجه، پلاسمای بیمار در مجاورت معرف بافتی و یون کلسیم قرار می‌گیرد.
- این معرف بافتی با فعال کردن فاکتور7، مسیر انعقادی خارجی را آغاز می‌کند. زمان تشکیل فیبرین به عنوان زمان PT ثبت و گزارش می‌شود.
نکته: به خاطر تنوع معرف‌های مورد استفاده برای تست PT، نتایج این تست در آزمایشگاه‌های مختلف و حتی در یک آزمایشگاه واحد در زمان‌های مختلف، متغیر خواهد بود. سازمان بهداشت جهانی برای استاندارد سازی نتایج تست PT در بیمارانی که تحت درمان با داروهای رقیق کننده‌ی خون هستند، استفاده از INR را به همراه تست PT توصیه کرده است.
9-چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
- عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
- عدم رعایت نحوه نمونه‌گیری صحیح
- استفاده از نمونه‌هایی که 3 تا 4 ساعت از زمان نمونه‌گیری آن‌ها گذشته است.
- نمونه‌های همولیز
10-نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
دامنه‌های نرمال مرجع، برحسب روش انجام تست متفاوت است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی وحید برای اندازه گیری PT نمونه خون از دستگاه کوآگولامتر Stago استفاده می‌شود.
نتیجه آزمایش PT نمونه خون با دستگاه کوآگولامتر Stago به صورت زیر گزارش می‌شود:
افزایش زمان PT در شرایط زیر مشاهده می‌شود:
- کمبود هر کدام از فاکتور های2 (پروترومبین)، 5،7 یا10
- کمبود ویتامینK (نوزادانی که از مادران با کمبود این ویتامین متولد شده‌اند)
- بیماری هموراژی در نوزادان
- کبد الکلی یا آسیب‌های کبدی
- درمان با ضد انعقاد وارفارین
- انسداد مجاری صفراوی
- سوء جذب چربی در افراد با بیماری سلیاک و اسهال مزمن
- درمان با ضدانعقاد هپارین
- DIC(انعقاد داخل عروق منتشر)
- سندرومZollinger-Ellison
- هایپوفیبرینوژنمیا(کمبود فاکتور (I و دیس فیبرینوژنمیا
- نوزادان دارای سیستم انعقادی ناقص
کاهش زمان PT در شرایط زیر مشاهده می‌شود:
- پلی سایتمی
- بیماری Christmas(کمبود فاکتور9)
- هموفیلیA(کمبود فاکتور8)
- بیماری von Willebrand
- بیماری‌های پلاکتی مانند ترومبوسایتوپنی پورپورا
تهیه شده توسط گروه تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
Vahid Department Research & Development
Laboratory and Diagnostic Tests A MANUAL OF
Laboratory Test Handbook