Cancer Antigen 19-9
1- این تست به چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
- CA19-9 Tumor Marker
- Carbohydrate Antigen 19-9
- Cancer Antigen-GI
- CA-GI
2- هدف از انجام تست چیست؟
آنتی ژن گلیکوپروتئینی CA19-9بر روی سطح بعضی از سلول‌های سرطانی تولید می‌شود. هدف انجام تست، اندازه‌گیری این آنتی ژن در خون و سایر مایعات بدن است. اندازه‌گیری CA19-9 به عنوان یک تومورمارکر در ارزیابی روند درمان برخی سرطان‌ها مفید است.
تست CA19-9برای غربالگری سرطان‌های مختلف از جمله سرطان پانکراس مفید نیست؛ زیرا این آنتی ژن در مراحل اولیه سرطان افزایش نمی‌یابد. آنتی‌ژن CA19-9از آنتی‌ژن گروه خونی لوییس مشتق می‌شود. 5 تا 7 درصد افراد جهان که دارای گروه خونی لوییس منفی هستند، آنتی‌ژن CA19-9را ترشح نمی‌کنند. تومورمارکر CA19-9در 70 تا 95 درصد سرطان‌های پانکراس ، 50 تا 60 درصد سرطان‌های معده، 60 درصد سرطان‌های کبدی-صفراوی، 30 درصد سرطان‌های کولورکتال و به مقدار کم در سرطان‌های ریه، تخمدان، کلیه یا پروستات افزایش می‌یابد.
3- این تست چه زمانی در خواست می‌شود؟
آنتی‌ژن CA19-9 در 70 تا 95درصد افراد مبتلا به سرطان پانکراس افزایش می‌یابد. افراد مبتلا به سرطان پانکراس علائم و نشانه‌های زیر را نشان می‌دهند:
- درد شکم و پشت
- حالت تهوع
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن بدون دلیل
- زردی
- در مراحل پیشرفته بیماری درد مزمن، استفراغ و عدم کنترل قند خون مشاهده می‌شود.
- ارزیابی روند درمان در افراد مبتلا به سرطان پانکراس
- تایید سرطان مجاری صفراوی در افراد مبتلا به انسداد مجاری (سطح CA19-9 در شرایط غیرسرطانی انسداد مجاری افزایش و بعد از پاکسازی مجرا کاهش می‌یابد.)
4-تست‌های آزمایشگاهی مکمل CA19-9 کدام‌اند؟
:Carcinoembryonic Antigen (CEA)
هدف از انجام آزمایش، اندازه‌گیری سطح CEA نمونه خون است. پروتئین CEAاز بافت‌های جنینی حاصل می‌شود. در هنگام تولد سطح CEA خون نوزاد بالا است در صورتی که سطح آن در افراد بالغ بسیار ناچیز است. افزایش مقدار CEAدر افراد بالغ می‌تواند نشان‌دهنده برخی سرطان‌ها مانند رکتوم، ریه، سینه، کبد، پانکراس، معده و تخمدان باشد. اندازه‌گیری مارکر CEAدر سرطان کولورکتال نسبت به CA19-9 ارزش بیشتری دارد.
نکته:برای بررسی روند ابتلا فرد به سرطان پانکراس، تست های عملکردی کبد و بیلی‌روبین نیز درخواست می‌شود.
CA50 : آنتی ژن‌های CA19-9 و CA50از اجزای تشکیل دهنده‌ی مجاری صفرا به شمار می‌روند. این آنتی‌ژن‌ها در کلانژیوکارسینوما برخلاف هپاتوسلولارکارسینوما افزایش می‌یابند.
CA242 : اندازه‌گیری مارکر جدید CA242 در سرطان‌های پانکراس،کولورکتال وکبدی-صفراوی نسبت به مارکرهایCEA، CA50و CA19-9 حساسیت و اختصاصیت بیشتری دارد.
:در بیماری برونکوژنيک کارسينوما سطح TPA خون، نسبت به مارکرهای CEA و AFP با شرایط کلینیکی ارتباط نزدیک‌تری دار.tissue polypeptide antigen (TPA)
AFP آلفافتوپروتئین توسط بافت کبد و بخشی از بافت جنینی که شبیه کیسه زرده است، ساخته می‌شود. سطح AFP پس از تولد به شدت کاهش می‌یابد. در سرطان‌های کبدناشی از سیروز و هپاتیت اندازه گیریAFP نسبت به CA19-9 ارزش بیشتری دارد.
5-چه نوع نمونه ای برای این تست درخواست می‌شود؟
نمونه خون
مایعات بدن ازجمله مایع پلورال، مایع پری‌توئن و مایع مغزی-نخاعی
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
-باید 24 ساعت قبل از انجام آزمایش از مصرف مولتی ویتامین‌ها یا مواد غذایی حاوی بیوتین((B7 که معمولا در مکمل‌های تقویتی پوست، مو و ناخن استفاده می‌شود، اجتناب گردد.
-باید 24 ساعت قبل از انجام آزمایش مصرف الکل متوقف شود.
مصرف داروهایی که بر روی عملکرد پانکراس تاثیر می‌گذارند باعث افزایش موقت CA19-9می‌شوند. بنابراین از مصرف داروهای مسدود کننده اسفنکتر پانکراس از جمله Cholinergics ،Codeine،Betanecol،Morphine و داروهای تشدید کننده پانکراتیت از جمله Azathioprin،Captopril،Cimetidine،Asparaginase،Mercaptopurine،Solfonamides،Methil-Dopa،Estrogens اجتناب شود.
7- نحوه جمع‌آوری نمونه چگونه است؟
نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع‌آوری می‌شود:
– قبل از جمع آوری نمونه، مراجعه‌کننده احراز هویت می‌شود.
– قبل از نمونه‌گیری، از حساسیت‌های مراجعه‌کننده به ضدعفونی‌کننده‌ها و مواد لاتکس سوال می‌شود.
– داروهای مصرفی سوال وسپس ثبت می‌شوند.
-ظرف‌های نمونه گیری متناسب با تست انتخاب می‌شود. برای این آزمایش از ضد انعقادهای (K2,K3)EDTA و لیتیوم هپارین نیز استفاده می‌شود.
– قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه کننده در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
8- بهترین روش های انجام تست کدام اند؟
روش‌های الایزا و کمی‌لومینسانس از جمله روش‌های پرکاربرد با حساسیت و اختصاصیت بالا در اندازه‌گیری تومورمارکرها هستند.
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
- عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
- عدم رعایت نحوه نمونه گیری صحیح
- در آسیب بافت کبد و ترمیم ناشی از آن مارکرهایAFP و CA19-9به صورت کاذب افزایش می‌یابند.
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
محدوده نرمال مرجع متناسب با روش انجام تست متفاوت است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی وحید برای اندازه گیری CA19-9 نمونه خون از روش الکتروکمی لومینسانس استفاده می‌شود.
نتیجه آزمایش CA19-9 با دستگاه e411 Cobase به روش الکتروکمی‌لومینسانس به صورت زیر گزارش می‌شود:
Normal: ≤ 35 U/ml
در بیماری‌های سرطانی زیر افزایش CA19-9 مشاهده می‌شود:
- سرطان پانکراس
- سرطان‌های مرتبط با دستگاه گوارش مانند کولورکتال
- تومورهای سروگردن
- سرطان کبد
- سرطان‌های ریه، تخمدان، کلیه یا پروستات به مقدار کم
در بیماری‌های غیرسرطانی زیر افزایش CA19-9 مشاهده می‌شود:
- بیماری نان نئوپلاستیک
- بیماری التهابی روده( (IBD
- سیروز کبدی
- بیماری‌های اتوایمیون مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوس سیستمیک و اسکلرودرما
یکی از اهداف اندازه‌گیری CA19-9 افتراق بین بیماری پانکراتیت مزمن و سرطان پانکراس است؛ به این صورت که سطح CA19-9 در سرطان پانکراس افزایش قابل ملاحظه‌ای دارد. در بیماران مبتلا به سرطان پانکراس، اندازه‌گیری سطح CA19-9برای مانیتور کردن روند بیماری و میزان اثر بخشی درمان کمک‌کننده است.
CA19-9 درسایرمایعات بدن:
آسیت (Peritoneal Fluid)
حدود 7 درصد بدخیمی‌ها منجر به تشکیل آسیت می‌شود. این بدخیمی ها شامل: پریتونئال کارسینوماتوزیس، متاستاز کبد ناشی از پرفشاری خون، هپاتوسلولار ولنفوم است. اندازه‌گیری CA19-9در مایع آسیت در کنار تصویرهای رادیولوژی و آنالیز مایع آسیت(تست سیتولوژی) به تشخیص برخی از این بدخیمی‌ها کمک می‌کند.
Pancreatic Cyst Fluid:
آنالیز CA19-9 مایع کیست پانکراس، برای تعیین نوع کیست کمک کننده است. ضایعات کیستی پانکراس شامل: Benign cystsو Mucinous cysts هستند. در نوع خوش خیم(Benign cysts) سطح CA19-9افزایش قابل ملاحظه‌ای ندارد. این آزمایش در کنار سایر آزمایش‌ها مانند تصویرهای رادیولوژی و سیتولوژی انجام می‌شود.
Pleural Fluid:
افیوژن پلورال در دو شرایط خوش خیم مانند؛ نارسايي احتقاني قلب، پنوموني، آمبولي ريوي و سيروز کبد یا شرایط بدخیم مانند؛ سرطان ريه، پستان و لنفوم رخ می‌دهد. اندازه‌گیری مارکرهای سرطانی برای افتراق این دو نوع افیوژن موثر است. بدخیمی‌های کلانژیوکارسینوم، سرطان کولورکتال، معده، مجرای صفراوی، ریه، تخمدان و سرطان پانکراس باعث افزایشCA 19-9 در مایع پلورال می‌شوند. درمقابل بدخیمی‌های مزوتلیوم، لنفوم، لوسمی و ملانوم باعث افزایش ناچیز CA 19-9 در مایع پلورال می‌شوند. این آزمایش در کنار سایرآزمایش‌ها مانند تصویرهای رادیولوژی و سیتولوژی انجام می‌شود.
Vahid Department Research & Development
تهیه شده توسط گروه تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
Reference:
www.mayocliniclabs.com
https://labtestsonline.org
Laboratory and Diagnostic Tests A MANUAL OF
Laboratory Test Handbook