تست خون مخفی در مدفوع
(Fecal Occult Blood Test)
1- این تست به چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
Stool Occult Blood
Fecal Occult Blood Test
FOBT
Guaiac-based FOBT
2- هدف از انجام تست چیست؟
FOBT حضور خون مخفی در نمونه مدفوع را تأیید می‌کند. این خون با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست. حضور خون در مدفوع نشانه‌ی یک خونریزی در دستگاه گوارش است. این خونریزی می‌تواند به علت سرطان کولورکتال (CRC)، پولیپ، هموروئید، Diverticulosis (تشکیل کیسه‌های کوچک روی لایه پوششی روده) و همچنین کولیت باشد.
خطر بالای ابتلا به سرطان کولورکتال در گروه های زیر وجود دارد:
افراد مسن، نژاد آفریقایی یا آمریکایی، اختلالات روده‌ای التهابی، سابقه خانوادگی، سرطان روده بزرگ، چاقی، دیابت، رژیم غذایی نامناسب. برای این افراد کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی ارزش بالایی دارد.
برای افرادی که خطر ابتلای متوسط سرطان کولورکتال دارند FIT روش اصلی غرباگری است.
سرطان کولورکتال (CRC) یکی از شایع‌ترین سرطان‌های تشخیصی در ایالات متحده و دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان است. CRC معمولاً از پولیپ‌های آدنوماتوز شروع می‌شود. در مراحل پیشرفته بیماری علائم شروع می‌شود.
اگر فردی با علائم مانند خستگی، سطح پایین هموگلوبین و هماتوکریت و مدفوع تیره به مرکز درمانی مراجعه کند، پزشک معالج برای تشخیص آنمی و خونریزی در دستگاه گوارش FIT درخواست می‌کند. FOBT می‌تواند خون را در هر بخش از دستگاه گوارش شناسایی کند.
3- FOBTچه زمانی در خواست می‌شود؟
- برای غربالگری سرطان کولورکتال در افراد با خطر ابتلا متوسط در سن 50 تا 75 سالگی، FOBT درخواست می‌شود.
- پزشک معالج برای تشخیص آنمی ناشناخته ناشی از خونریزی در دستگاه گوارش، FOBT درخواست می‌کند.
4-تست‌های آزمایشگاهی مکمل FOBTکدامند؟
FIT: این تست همانندFOBT خون مخفی در مدفوع را تأیید می‌کند با این تفاوت که اختصاصیت و حساسیت این تست بسیار بالاتر است. با استفاده از این تست می‌توان اغلب سرطان‌های دستگاه گوارش را غربالگری کرد.
FIT نیازی به محدودیت غذایی و دارویی ندارد. برای انجام FOBT اغلب به چند نوبت نمونه نیاز است ولی در FIT با یک نوبت نمونه تشخیص انجام می‌پذیرد. FITبرای تشخیص خونریزی در قسمت‌های پایین دستگاه گوارش ارزش بیشتری دارد.
HemoQuant, Feces: این تست کَمّی برای تشخیص خونریزیهای دستگاه گوارش در افراد مبتلا به آنمی فقر آهن بسیار مناسب است. HemoQuant خونریزی در هر منطقه ای از دستگاه گوارش را تشخیص می‌دهد. این تست با استفاده از یک روش فلورومتری حساس، هر نوع هموگلوبین یا پرفورین حاصل از هم را در نمونه مدفوع به صورت کَمّی اندازه‌گیری می‌کند.
CBC: یک آزمایش کلی برای شمارش تعداد سلول‌های خونی در شرایط خونریزی است.
5- چه نوع نمونه‌ای برای FOBT درخواست می‌شود؟
نمونه مدفوع راندوم
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
- این روش مقدار خون در هر قسمت از دستگاه گوارش را تأیید می‌کند بنابراین باید مراحل درمانی دندان پزشکی و خونریزیهای ناشی از آن را به مدت یک هفته قبل از انجام آزمایش به تعویق بیافتد.
- خونریزی در معده ممکن است با استفاده از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن ایجاد شود. در صورت امکان از مصرف آن‌ها یک هفته قبل از آزمایش اجتناب شود.
- نتیجه مثبت آزمایش براساس تغییر رنگ شیمیایی حاصل می‌شود.
- مصرف مواد غذایی مانند گوشت قرمز، بروکلی، برنج، گل کلم، سیب، پرتقال، قارچ، هویج و داروهایی مانند کلشی سین (جهت تسکین نقرس حاد) و داروهای اکسید کننده (مانند ید و اسید بوریک) تغییر رنگ مشابه ایجاد می‌کنند و نتیجه آزمایش به صورت کاذب، مثبت می‌شود.
- ویتامین C با ایجاد یک واکنش شیمیایی از تغییر رنگ جلوگیری و نتیجه آزمایش به صورت کاذب، منفی می‌شود.
- از مصرف این موارد سه روز قبل از انجام آزمایش پرهیز شود.
7- نحوه جمع‌آوری نمونه چگونه است؟
- حداقل باید 5 گرم مدفوع در ظرف‌های مخصوص استریل جمع آوری شود. معمولاً سه نوبت نمونه در سه روز متوالی درخواست می‌شود.
- نمونه با موادی مانند ادرار، آب و یا دستمال توالت نباید آلوده شود.
- برای کودکان از کیسه‌های مخصوص استفاده می‌شود (دقت کنید که نمونه داخل پوشک برای آزمایش مناسب نیست)
- نمونه‌گیری در زمان قائدگی و یا تداخل خون ادرار با مدفوع روی نتیجه آزمایش اثر می‌گذارد.
8- بهترین روش‌های انجام تست کدامند؟
روش شیمیایی:
روش شیمیایی یا درون لوله و یا بر روی کاغذ واتمن انجام می‌شود، در هر دو حالت اساس واکنش به صورت زیر است:
در این روش هموگلوبین در نقش یک آنزیم پراکسیداز ظاهر می‌شود. سوبسترای پراکسید (H2O2) در حضور هموگلوبین(کاتالیزور) با رنگ‌زاهایی مانند میر، گایاک، اوتولیدین، الکــل پیرامیدون واکنش می‌دهد. در اثر این واکنش اتم اکسیژن از پراکسید به رنگزاها منتقل می شود. اکسیداسیون رنگزاها با تولید رنگ آبی، آبی-سبز یا صورتی مشخص می‌شود. مقدار هموگلوبین موجود در نمونه با شدت رنگ رابطه دارد.
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
- عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
- عدم رعایت نحوه نمونه‌گیری صحیح
- خونریزیهای بواسیر
- فعالیت‌های شدید بدنی مثل دو سرعت قبل از انجام آزمایش
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
دامنه‌های نرمال مرجع برحسب روش انجام تست متفاوت است.
نتیجه آزمایش منفی نشان دهنده عدم وجود خونریزی در دستگاه گوارش است. البته اگر پولیپ یا سرطان در هنگام نمونه برداری خونریزی نداشته باشند نتیجه منفی کاذب حاصل می‌شود.
نتیجه آزمایش مثبت نشان دهنده خونریزی غیرطبیعی در دستگاه گوارش است.
نتیجه آزمایش مثبت در شرایط زیر مشاهده می‌شود:
- زخم پپتیک
- کولیت
- خونریزی از واریس‌های وریدی ناشی از سیروز کبد
- سرطان روده بزرگ یا تومورهای سرطانی
- پولیپ خوش خیم
- Diverticulosis
- کارسینوما در دستگاه گوارش
- گاستریت فرساینده به علت مصرف الکل یا دارو
- آنمی همولیتیک
در افراد مبتلا به هموگلوبینوپاتی(مانند بیماری سلول داسی شکل) نتیجه آزمایش خون مخفی در مدفوع به صورت کاذب مثبت می‌شود.
یک نتیجه مثبت نیاز به پیگیری دارد که معمولاً شامل تصویر برداری مستقیم از روده بزرگ و راست روده است.
معمولا کولونوسکوپی توصیه می‌شود زیرا با بررسی کولون باعث حذف هر گونه پولیپ پیش سرطانی و مناطق سرطانی می‌شود.
Vahid Laboratory Research & Development (R&D) Department
تهیه شده توسط گروه تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی وحید
منابع:
www.urmc.rochester.edu
www.mayocliniclabs.com
labtestsonline.org